Başkan, 19 Aralık’ta seçilecek
ABD Seçimlerini medya, uzmanlar, anketçiler hatalı analiz etti deniliyor. Derin sosyolojik açıklamalar bol. Bunlarda elbette haklılık payı yüksek. Ama, ortada bir hata yok. Clinton, Trump’dan daha çok oy aldı. İngiltere’deki gibi “çoğunluğu alan kazanır” olsaydı Clinton şimdi başkandı. Hatta bizdeki sistemde bile Clinton yine başkandı… Ama işte, ABD’de seçim sistemi bir garip.
Nitekim, 2008’de Obama da, rakibi Hillary’den daha az oy aldı. Ama ABD seçim sistemindeki gariplik nedeniyle, tıpkı şimdi Trump gibi “seçimi kazanmış” oldu.
Orada başkanlık seçiminde halkın oyundan ziyade, İkinci Seçmenler Kurulu’nun oyu başkanın kim olacağını belirliyor. Bu İki Dereceli Seçim sistemi, bizim 1961’den beri uyguladığımız seçim sistemine göre antidemokratik. Ama bunu değiştirmek için sadece 10 eyalet ve başkent Washington evet demiş durumda. Gerisinin umurunda değil. 435 milletvekili + 100 senatör + Başkent Washington’dan 3 kişi için = 538 İkinci Seçmen’e oy veriliyor. Bunlar bir araya gelip, başkan için ayrıca oy kullanıyorlar. Ya da bazı eyaletlerde, İkinci Seçmen sayısının çoğunluğunu alan, bütün eyaleti “kazanmış” oluyor. 1787’den kalma bu sistem, çağımızın koşullarına ters. İkinci Seçmenlerin oy verme günü 19 Aralık.
Bu satırların yazıldığı 15 Kasım Salı sabahı ABD’den gelen bilgi şöyleydi: Clinton, Trump’tan 800 bin oy fazla almış durumda. Oy sayımının sürdüğü California gibi “silme” demokrat bir eyalet, Oregon, Washington gibi yine demokrat eyaletlerdeki kesin sonuçlar alınmamıştı. Siz bunları okurken, Clinton’ın oy farkı rahatça 1 milyona çıkmış olacak. Hatta bazılarına göre 1.5 milyona dayanabilir.
Bu durum nedeniyle change.org sitesinde “İkinci Seçmenler Kurulu, halkın talebini dikkate almalı ve oylarını Clinton’a vermeli” dilekçesini (yine 15 Kasım sabahına kadar) 4.4 milyon kişi imzaladı.
Bu elbette sembolik bir girişim. Halkoyundaki açık farka rağmen Clinton’ı başkan “seçmezler.” Örneğin, 2000 seçiminde George Bush 50.4 milyon, Al Gore 51 milyon oy almıştı. Ama Kurul’da Bush oyları daha yüksek çıkınca Bush seçilmiş oldu. Yine de konu, Yüksek Mahkeme’ye taşındı. Çünkü oy vermede usulsüzlükler ve sorunlar büyüktü. Sonuçta Bush, Yüksek Mahkeme’de 1 oy farkıyla başkanlığı kazanmış oldu. Onun yemin töreni gününde başkentte onun geçeceği caddelerde büyük protesto gösterileri yapıldı.
Halkın oyunu en çok alarak başkan seçilenler ise şanslılar: 1968’de Nixon (700 bin farkla). 1976’da Carter (2 milyon farkla). 2004’te George Bush (2.4 milyon farkla). 2012’de Obama (3.8 milyon farkla). Ve İkinci Savaşı, Atom Bombası’nı atarak bitiren Truman 1948’de (4.6 milyon farkla).
Twitter’da bir mesajda diyor ki: “Halk, Hillary’i seçti. Sistem ise Donald’ı”. Bir başkası ise şunu: “Biz bir Berlusconi mi seçtik? Mussolini mi?”
