Büyük veri dünyası…

17 Mayıs 2017’de Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın düzenlediği Türk Keneşi ve Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü etkinliğinde “Büyük Veri Büyük Etki” teması da işlendi.
 
 
*Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu
 
Son dönemde büyük veri ülkemizde de pek çok etkinlikte konuşulmaya, anlaşılmaya, tartışılmaya ve çözümler geliştirilmeye çalışılıyor. Bu sevindirici bir gelişme.
 
Bunlardan belki de en önemlisi ise 17 Mayıs 2017’de Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın düzenlediği ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan'ın da katıldığı Türk Keneşi ve Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü etkinliğinde “Büyük Veri Büyük Etki” temasının işlenmesidir. Her ne kadar bu yıl ITU’nun ana teması da bu olsa da bu etkinliği aşağıdaki sebeplerden dolayı önemsiyorum.

1. Ülkemizde bu konu farklı konferanslarda, sempozyumlarda, seminerlerde, çalıştaylarda ele alınsa da bir bakanlığımızın himayelerinde bu konuda yapılan ilk toplantıdır.
2. Toplantıya büyük verilere sahip olan Turkcell, Türk Telekom, Vodafone, Türksat ve PTT genel müdürlerinin katılması ve büyük veriyi şirketlerinde nasıl kullandıklarını veya kullanma isteklerini anlatmalarıdır.
3. İlgili bakanlığın, genel müdürlere bu konunun ülkemizde yaygınlaşamamasının önündeki sorunların neler olduğunu ve devletin bu konuda yapması gerekenlerin neler olduğunu sormasıdır.
4. Ve son olarak, ülkemizde yapılan, yapılacak olan en iyi örneklerin mümkün olduğunca kamuoyu ile paylaşılmasıdır.

 
Ülkemizde büyük veri alanında çalışan, bu alanın gelişmesi ve yaygınlaşmasına katkı sağlayan bir kişi olarak değerlendirmelerim aşağıdadır.

1. Ülkemizde büyük veri uygulamaları henüz beklenen ve istenilen düzeyde değildir. Bunun sebebi ise ülkemizde henüz devletin açık veri politikalarını yaygınlaştıramamış olmasıdır.
2. 23 Ağustos 2013 Başbakanlık onayı ile ülkemizde seffaflli.gov.tr ve acikveri.gov.tr portallarının kurulacağına ve bunun yaygınlaştırılmasına dair imza atılsa da henüz gereken yapılamamıştır.
3. Devletin bu konunun da yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla 2016-2019 Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı bu yılın başında yürürlüğe girmiştir. Bu eylem planında aslında yapılması gerekli hususlar ve tarihler yer almaktadır. Bunun hayata geçirilmesi aslında büyük veri uygulamalarını arttıracak ve bu konuda istenilen ve beklenilen faydalar elde edilebilecektir.
4. Büyük veri konusu çok güncel bir konu olsa da bu konuyu gerek yazılım ve gerekse donanım açısından ele alan ve çözüm üretmeye çalışan şirketler olsa da bunların çoğunun yurtdışı ürünleri, donanımları ve eğitimleri satmaya çalıştıkları görülmektedir.
5. Savunma sanayimizin büyük şirketleri ise bu konunun önemini kavramış olup, yerli ve açık kaynak çözümler üretmektedir. Burada STM ve Havelsan’a ayrı bir parantez açmak gereklidir. Ülkemizde bu alanda önemli projeler geliştirmeye çalışmaktadır.
6. Üniversitelerimize baktığımızda, başta İstanbul ve Ankara’da olan devlet ve vakıf üniversitelerimizin bu konuya önem verdikleri, veri bilimi ve büyük veri analitiği konularında tezli ve tezsiz programlar ile ülkenin ihtiyaç duyduğu alanlarda insan kaynağı yetiştirmeye çalıştıkları görülmektedir.
7. Büyük veri konusunda kamuda farkındalık olsa da yeteri kadar bilgi birikimi, örnek uygulamalar, yapılan projeler bulunmamaktadır.
8. Ulusal Strateji dokümanında, pek çok kurum bu konudan sorumlu olsa da bu konunun henüz anlaşılmadığı ve bu konuda gerekenin yapılmadığı, kamuoyu ile paylaşılan dokümanlardan anlaşılmaktadır.
9. Son dönemde Sağlık Bakanlığı’nın ve SGK’nın bu konuya önem verdikleri, çalıştaylar yaparak, bu konuya olumlu yaklaşımları görülmektedir.
10. Büyük veri konusunda özel şirketler ise veriden değer elde edilebileceğini anlamış olup sahip olunan ürünlerin kalitesini artırmaya, rekabet gücünü yükseltmeye çalışmaktadırlar. Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom buna gösterilebilecek iyi örneklerdir.
11. TÜBİTAK bu konuda özel proje çağrısı açmış, bu alandaki gelişmeleri desteklemektedir.
12. Ülkemizde büyük veriden değer elde edilmesine katkı sağlamak amacıyla TÜBİTAK bünyesinde B3LAB kurulmuş ve ülkemizde yapılan çalışmalara kısıtlı da olsa destek vermekte, etkinlikler ve yaz okulları yapmakta, araştırmacıların ihtiyaç duyabileceği platformları geliştirmekte kısıtlı da olsa geliştirilen altyapıyı kullanıcılara ve araştırmacılara sunmaktadır.
13. Büyük veri teknolojilerini kullanan, üreten, bundan değer elde ederek büyüyen ve marka değerini arttıran bir şirketimiz bulunmamaktadır. TSE’de büyük veri adı altında yapılmış; sadece bir kayıt bulunmakta olup onun da TÜBİTAK B3LAB olduğunu belirtmekte fayda vardır. Şu an yayımlanan bir patente yapılan araştırmalarda rastlanmamıştır.
14. Dünya geneline bakıldığında ise

• Bu konunun önemi kavranmış, hem kamunun şeffaflaşması hem de demokrasinin güçlenmesi için ülkeler açık veri platformlarını kurmuşlar ve verileri araştırmacıların kullanımına açmışlardır.
• Farklı konularda başarılı uygulamalara rastlanmaktadır.
• Özel sektör konunun önemini kavramış, bazı verilerini de kullanıma açmışlar ve bu konuda çözümler üretmektedirler.

15. Bu konuda ihtiyaç duyulan pek çok donanım ve yazılım ürünlerinin ise belirli bir olgunluğa eriştiği de yapılacak olan kısa bir internet araştırmasında hemen görülebilir.

 
Sonuç olarak;

• Ülkemizde büyük veri çalışmalarına baktığımızda, operatörler ve büyük teknoloji şirketlerimizin, bu konuya önem verdikleri ve azda olsa büyük veri analitiği yapılarak marka değerlerini ve gelirlerini yükseltmeye çalıştıkları görmek sevindiricidir.
• Gelişmiş ülkelerde sadece kamu değil özel sektöründe açık veri platformlarını oluşturduğu ve bu platformları araştırmacılara, sektöre ve üniversitelere açtığı, büyük veri mahremiyetine dikkat ederek bunları paylaştıkları bilinmektedir. Kurumların açık veri politikalarını belirledikleri ve bu politikaları yayımladıkları, verilerini kamuoyu ile paylaştıkları, bu paylaşımlar sonucunda büyük değerler elde ettikleri, bu konuya yatırım yapan ve bu konuda değer üreten şirketlerin değerinin milyar dolarlara yaklaştığı görülmektedir.
• Dünyada olgunlaşma seviyesini aşan ve neredeyse durağan hale gelen büyük veri teknolojileri, analitiği, güvenliği ve mahremiyeti konularına baktığımızda ülkemizde bu konuyu önemseyen çalışmalar yapılsa da bunun yaygınlaştırılmasında işin başında olduğumuz da açıktır.
• Bu platformların oluşturulması kadar, kaynak israfını da önlemek için mevcut kaynaklardan faydalanılması, kurulu olan merkezlerden bilgiler alınması, çok gerekli ise de kurum bünyelerine kurulmasının da ayrıca önemli olduğunu belirtmekte fayda görüyorum.
• Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde kurulu olan Büyük Veri Analitiği ve Siber Güvenlik Merkez Laboratuvarı web sitesini (bigdatacenter.gazi.edu.tr) ziyaret etmeniz, açık kaynak olarak yayımlanan “Büyük Veri Analitiği, Güvenliği ve Mahremiyeti” kitabını ücretsiz indirmenizi önerebilirim.

 
Son cümle olarak, 23 Mayıs 2017 tarihinde BTK Konferans salonunda yapılan Açık Veri Türkiye Konferansının buna katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Büyük verilerden büyük etki elde edebilmenin yolu, uygun yapılar kurmak ve sonuçlar elde etmekten geçmektedir. O günleri kısa sürede görmek dileğiyle…
 
 
*Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Başkanı