Yol haritası netlik kazanıyor

YASED Bilgi ve İletişim Teknolojileri Çalışma Grubu tarafından hazırlanan ve 72 öneriyi içeren “Ulusal Genişbant Planı” raporu, kısa bir süre sonra Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile düzenleyici kuruluşların katkısıyla, kamu tarafından hazırlanıp tanıtılması beklenen “Türkiye Ulusal Genişbant Stratejisi” için rehber olacak. 
 
Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) Bilgi ve İletişim Teknolojileri Çalışma Grubu tarafından hazırlanan ve “ulusal genişbant hedeflerine” ulaşması için atılması gereken adımlara yönelik 72 öneriyi içeren “Ulusal Genişbant Planı” raporu kamu ve özel sektörden isimlerin katıldığı bir toplantı ile açıklandı. 
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Galip Zerey, Haberleşme Genel Müdürü Ensar Kılıç, YASED Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Erdem, YASED Yönetim Kurulu Üyesi Murat Kansu, Vodafone Genel Müdürü Colman Deegan ve Turkcell Genel Müdürü Kaan Terzioğlu’nun katılımıyla gerçekleştirilen toplantıyla açıklanan rapor, kısa bir süre sonra Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile düzenleyici kuruluşların katkısıyla, kamu tarafından hazırlanıp kamuoyuna sunulması beklenen “Türkiye Ulusal Genişbant Stratejisi” için de rehber olacak. 
 
Bu çalışmanın temel hedefi; Türkiye’de genişbant internet pazarının mevcut durumu ışığında Kalkınma Bakanlığı tarafından yayınlanan 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’nda yer alan ulusal genişbant hedeflerine ulaşabilmek için atılması gereken adımların ortaya konulması ve bu çerçevede hazırlanacak Ulusal Genişbant Planı'na girdi sağlanması.
Türkiye’de henüz bir ulusal genişbant planı hazırlanmadı, ama 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’nda ulusal genişbant stratejisinin hazırlanmasına, bu stratejide 2018 için genişbant hedeflerinin belirlenmesine ve bunların nasıl hayata geçirileceğinin detayladırılması gerektiğine dikkat çekiliyor. Avrupa Birliği (AB) tarafından hazırlanan “Digital Agenda” çerçevesinde tüm AB için genişbant ile ilgili hedefler net biçimde ortaya konuldu. “Digital Agenda” 46'ıncı maddeye göre de tüm üye ülkelerin kendi ulusal genişbant planlarını geliştirmeleri şart. Bu gereklilik kapsamında İngiltere, Fransa, İtalya ve İspanya gibi 28 ülke ulusal genişbant planını hazırladı. Benzer biçimde, OECD ülkelerinin de büyük bölümünün de ulusal genişbant strateji ve planları var.
 
Düzenlenen toplantıda, Türkiye’nin Ulusal Genişbant Strateji Planı’nın kısa süre içinde kamuoyuna açıklanacağı bilgisini veren Haberleşme Genel Müdürü Ensar Kılıç, bu başlıkta kendilerine gelen tüm önerileri titizlikle incelediklerini belirterek, “Genişbant pazarının gelişmesi ve yatırımların artması yönünde bir bakış açımız var” yorumunu yaptı. UDHB Müsteşar Yardımcısı Galip Zerey ise öncelikli hedeflerinin sektörde istihdamı artıracak bir ortam oluşturmak olduğunu vurgulayarak, “Sektör nasıl büyüyebilir, yatırımlar nasıl hızlanabilir bu konular üzerinde çalışmalar yürütüyoruz” dedi. YASED Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Erdem de konuşmasında şu önceliklere dikkat çekti:
“Türkiye’deki uluslararası doğrudan yatırımların yüzde 75’in fazlasını temsil eden YASED olarak, Hükümetin, ülkemizdeki genişbant internet arz ve talebini artırmaya yönelik perspektifini destekliyoruz. Bu raporla temel hedefimiz Kalkınma Bakanlığı tarafından 2015 yılında yayınlanan 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’ndaki ulusal genişbant hedeflerine ulaşabilmek için önümüzdeki dönemde hazırlanması öngörülen ‘Türkiye Ulusal Genişbant Stratejisi’ne girdi sağlamak.” 
 
İki temel başlıkta toplam 72 öneri
 
YASED’in “Ulusal Genişbant Planı” başlıklı raporu, pazarın gelişmesine ve yatırımların artmasına yönelik toplam 72 öneriyi “arz” ve “talep” tarafına yönelik olmak üzere iki ana grup altında sıralıyor. Arz tarafına ilişkin öneriler “Rekabet”, “İnovasyon”, “Yatırım Maliyetleri”; talep tarafındaki artışı hedefleyen öneriler ise “Erişim Ücretleri”, Cihaz Erişilebilirliği ve “Talep Artırıcı Diğer Önlemler” olmak üzere toplam 6 başlık altında toplanıyor.
 
 
ARZI ARTIRMAYA YÖNELİK ÖNERİLER
 
Rekabet 
1. Daha yüksek hız ve daha kaliteli genişbant için en uygun teknolojiyle altyapı kurulması amacıyla yatırımı özendirecek esnek düzenleme rejiminin oluşturulması gerek.
2. Tesis paylaşımına ilişkin yapılan başvurulara verilen cevaplarla düzenlemeyi uygulamada etkisiz kılan yaklaşımların önüne geçilmesi için gerekli adımlar atılmalı.
3. FTTH, FTTB, FTTC, santral erişim ve kablo türleri için abonenin alabileceği tüm servisleri gösteren dijital bir haritanın gerekli tüm süreçlerin tamamlanması ile yürürlüğe girmesi gerek. EHABS sisteminin doğalgaz, elektrik gibi mevcut tüm altyapıların haritasını içermesi gerek.
4. Fiber altyapısı kuracak işletmeciler için tesis paylaşımı başvurusu zorunlu olmaktan çıkartılmalı.
5. Her ilde genişbant penetrasyonu aynı seviyelerde olmadığı için genel bir yaklaşım belirlemekten ziyade, coğrafi farklılıklar dikkate alınmalı, bölgelerin belirlenmesinde kullanılacak kriterler belirlenmeli ve yatırımlar evrensel hizmet fonundan karşılanmalı.
6. OTT oyuncular ile işletmeciler arasında adil ve eşit rekabet ortamının oluşturulması, yeni, esnek iş modellerinin geliştirilmesi sektörün ekosistemi ile birlikte büyümesine de imkan verecek. 
7. Dünya genelindeki en iyi uygulama örnekleri incelenerek kamu kurumları tarafından sektöre yönelik hazırlanan plan, strateji ve politikalar birbiriyle uyumlu olmalı ve hedeflerde de uyum sağlanmalı.
8. Sektörün mevcut durumunun ve pazar yapısının yatırım ve inovasyonu teşvik edecek, sektörün büyümesini, yatırımların sürdürülebilirliğini ve geri dönüşünü sağlayacak şekilde analiz edilmesi gerek.
9. Mevzuat, bütüncül bakış açısı ve pazarın, teknolojinin ve tüketici tercihlerinin değişen ve gelişen dinamiklerine uyum sağlayacak biçimde gözden geçirilmeli ve sadeleştirilmeli.
10. Düzenlemelerin genişbant ve BT ekosisteminin ekonomik değerini artıracak şekilde belirlenmesi, dünyanın önde gelen örneklerinde olduğu gibi esnek regülasyon ve politika rejimleri ile teşvik modellerinin uygulamaya geçirilmesi, düzenlemelerin sürdürülebilir yatırımları teşvik etmesi sağlanmalı.
11. AB muktesabatı ile uyum için değişen pazar koşulları çerçevesinde işletmecilerin yetkilendirme konusu dışındaki faaliyetlerde bulunmasına ve imtiyaz sözleşmesi ile yetkilendirilmiş işletmecilerin ek bir yetkilendirme alabilmelerine imkan tanıyacak esneklikte düzenleme çerçevesinin oluşturulması gerek.
12. AB muktesabatı ile uyumun sağlanabilmesi için tüm işletmecilerin yeni, farklı ve çoklu (bundle) hizmetler sunabilmesine yönelik gerekli mevzuat değişiklikleri yapılmalı.
13. Tüketici faydası sağlamayan aşırı ve katı düzenlemelerden kaçınılmalı.
14. Düzenleyici etki analizi ile düzenlemeler hayata geçmeden önce olası etkilerinin analiz edilerek, çeşitli düzenleme alternatifleri ile birlikte düzenleme yapmama alternatifinin de değerlendirilmesi, işletmeci görüşlerinin alınması ve düzenlemeye yansıtılması, sadece faydası maliyetinin üzerinde olduğu tespit edilen düzenlemelerin uygulamaya alınması gerek.
15. Tüketici ihtiyaç ve beklentileri farklılık gösterdiğinden, belirli dönemler sonrasında pazarda ihtiyaç duyulmayan, pozitif etkisi olmayan, hatta etkin rekabetin tesisi ve işletmeci faaliyetleri anlamında olumsuz etkileri olan düzenlemelere yönelik ardıl düzenleyici etki analizi yapılması ve ihtiyaç duyulan düzenlemelerin güncellenmesi/yürürlükten kaldırılması değerlendirilmeli.
 
 
İnovasyon
 
16. İnovasyonun gelişmesi önündeki mevzuat engellerinden biri olan yetkilendirme rejimi, sektörün ekosistemi ile büyümesini sağlayacak şekilde güncellenmeli.
17. Bulut bilişimin gelişimini sağlayacak politika ve düzenlemeler belirlenmeli, ilgili sektörel düzenlemelerdeki bulutbilişim kullanımını kısıtlayan hükümler ile ayrıştırılmış donanım/yazılım kullanımına ilişkin zorunluluklar kaldırılmalı.
18. Ar-Ge çalışmalarına yönelik destek/teşvik programları artırılmalı ve kaynakların koordineli biçimde, sektör öncelikleri gözetilerek, katılımcı yapıda kullandırılması sağlanmalı.
19. Teknokentler gibi teknoloji üreten/geliştiren merkezlere vergiden muaf genişbant vs. sağlanmalı.
20. Teknokent ve Ar-Ge firmaları gibi küçük inovatif girişimcileri büyük işletmeciler ile buluşturacak ortamlar oluşturulmalı.
21. İşletmecilerin ekosistem geliştirmek üzere yaptıkları yenilikçi uygulama ve çözümler teşvik edilmeli.
22. BTK gelirlerinin %20’sinin ayrıldığı ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nca oluşturulan Ar-Ge fonları daha etkin kullanılmalı.
23. E-eğitim, e-sağlık, akıllı şehirler gibi yeni hizmet alanları ile BİT ekosisteminin gelişimi ve katma değerinin artırılmasının önünü açacak düzenlemeler yapılmalı.
24. Uluslararası rekabetçiliğin artırılması ve veri merkezleri için bölgesel bir çekim merkezi (data hub) haline gelebilmek için veri merkezleri vergi indirimi, merkezlerin sanayi elektriği indirimi, arazi sağlanması gibi teşviklerden yararlandırılmalı.
25. İçerik servisleri çeşitlendirilmeli ve kolay ulaşılabilir hale getirilmeli.
26. IPTV gibi içerik üreten yeni hizmet alanlarının sürdürebilir gelişimini sağlayacak düzenleme ortamı oluşturulmalı.
27. Küresel anlamda know-how transferini ve dünya standartlarıyla işbirliğini garanti edecek bir altyapı geliştirilmeli.
 
 
Yatırım Maliyetleri
 
28. Evrensel hizmet fonu, yatırımların cazip olmadığı bölgelerde en uygun modelle yatırımları teşvik etmek üzere kullanılmalı.
29. Yatırım planlarının kısa sürede hayata geçirilebilmesi için belediyeler ile işletmeciler arasında yaşanan problemlerin giderilmesi ve işbirliği ortamının oluşturulması, su ve elektrik gibi genişbant internetin de temel ihtiyaç olarak kabul edilmesi ve altyapının yaygınlaştırılması için süreçlerin kolaylaştırılması, bölgeler arasında farklılık gösterebilen prosedürlerin standartlaştırılması için yerel yönetimlerle ilgili bir kanun/düzenleme çıkarılarak fiber kazı çalışmaları kolaylaştırılmalı.
30. Mevcut geçiş hakkı ücretlerinin kamu yararı ve genişbant erişimine ilişkin 2023 hedefleri dikkate alınarak yatırımların teşviki için dikkatle belirlenmesi ve belirlenen ücretlere riayet edilmesinin sağlanması önemli. 
31. Yerel yönetimler ile kamu kurum ve kuruluşlarının eşitlikçi uygulamalar izlemesi ve ücret farklılıklarını gidermesi sağlanmalı.
32. Orman mevzuatında yer alan yüksek izin bedelleri revize edilmeli. Orman arazilerinden yapılan/yapılacak elektronik haberleşme altyapı geçişleri için başvuru sürecinin basitleştirilmesi gerek.
33. UDHB’ye bağlı olan kurumlar tarafından uygulanmayan UDHB geçiş hakkı mevzuatının uygulanması sağlanmalı.
34. Kamu kurum ve kuruluşlarının kamu güvenliğinin söz konusu olduğu durumlarda veya hizmet alabileceği seçenek olmadığı hallerde kendi altyapılarını kurabilmeleri mümkün olmalı. Belediyeler de dahil olmak üzere söz konusu kamu kurumları tarafından yeni tesis edilen bu altyapılar bünyesinde, fiber altyapısı için de boru/göz planlaması devletin ilgili kurumlarında koordineli şekilde devlet politikası haline getirilmeli. Bu altyapıların eşit rekabet ortamında fiberli veya fibersiz olarak talep eden işletmeciye tek fiyat veya tarife modeli ile açılması sağlanmalı. İhale modelinden vazgeçilmeli. Mevcutta kurumların kendi bünyelerinde yaptıkları altyapı kendi ihtiyaçlarını kapsarken, devletin genişbant politikası kapsamında bulunmuyor. 
35. Baz istasyonlarından alınan telsiz kullanım ücretleri, radyolink ücretleri vs. azaltılmalı; telsiz kullanım ve ruhsatname ücretlerinin artış hızı farklı bir hesaplama yöntemi belirlenerek makul seviyeye indirilmeli, böylece yeni nesil şebeke altyapı yatırımları teşvik edilmeli.
36. Ortak altyapı kullanımı ve tesis paylaşımının işlevsel hale getirilmesi ve yaygınlaştırılması, ama bu uygulamanın zorunluluk değil, hak olması önerilmekte.
37. Bina içi erişim maliyetlerinin düşürülmesi için bina içi kabloların paylaşıma açılmasına imkân tanıyacak düzenlemeler getirilmeli.
38. Elektronik haberleşme altyapılarının hızlı ve yaygın kurulabilmesini teminen, baz istasyonları ile ilgili yasal ve idari düzenlemeler bir an evvel tamamlanmalı ve baz istasyonları kurulumuna ilişkin sorunlar çözülmeli. 
39. Özellikle nüfus ve kullanımın yoğun olduğu bölgelerde daha yüksek veri kapasitesi sunan yüksek frekansların kullanıldığı küçük hücre (small cell) uygulamalarının yaygınlaştırılmasının önü açılmalı.
40. Hizmetlerin daha fazla kullanıcıya erişmesi için işletmecilerin yatırım planlarını yapmalarına engel olacak ve yatırım esnekliklerini ortadan kaldıracak seviyedeki mobil kapsama yükümlülüklerinin makul seviyelerde ve teknoloji tarafsız olarak belirlenmesi gerek.
41. Halen teknik gereklilikler nedeniyle mera alanlarına da şebeke tesisi zorunlu. Mevzuat engeli nedeniyle haberleşme altyapısı için tahsis amacı değişikliği yapılamadığından yatırım engeli ile karşılaşılan mera alanları için gerekli mevzuat çalışmaları yapılmalı.
 
TALEBİ ARTIRMAYA YÖNELİK PLANLAR
 
Erişim Ücretleri
 
42. Evrensel hizmet fonunun kalkınmada öncelikli bölgelerde ve dijital uçurumun olduğu yerlerde internet erişimleri, internet okuryazarlığı eğitimleri ve cihaz sahipliğinin arttırılması için de kullanılması önemli.
43. Genişbant hizmetlerinden alınan vergilerin azaltılması ve penetrasyonun düşük olduğu illerde vergilerin kaldırılması değerlendirilmeli. Hem genişbant üzerindeki ÖİV ve KDV’nin kaldırılması, hem ilgili son kullanıcı cihazlarındaki KDV’nin kaldırılması gibi…
44. Kanal kullanım ücretlerinin maliyet esaslı belirlenmesini sağlayan mevzuatın etkin biçimde uygulanmasının sağlanması.
45. KOBİ’lerin genişbant kurulum ve kullanım maliyetlerini karşılayacak, genişbant kullanımını özendirecek destek mekanizmalarının oluşturulması. 
46. Saha dolabı ile hane arasındaki alanda kazı ve fiber hat döşenmesi maliyetinin, belli bölge ve gelir seviyesindeki hane halkları için işletmeci, kamu ve abone arasında paylaşılabileceği bir model değerlendirilmeli.
 
Cihaz Erişilebilirliği
47. Yeni nesil erişim şebekelerine ait haberleşme ekipmanlarının yurtiçinde üretilmesine yönelik gerekli adımların belirlenmesi ve hayata geçirilmesinde, uluslararası firmalar ile işbirliğini de kapsayan modeller geliştirilmeli.
48. Bilgi toplumu stratejisi kapsamında mobil telefon üzerindeki özel tüketim vergileri makul seviyelere indirilmeli.
49. Tüm kesimler arasında genişbant yaygınlığını ve aboneliğini arttırmak için yerli ve yabancı ayırmaksızın, akıllı cihaz penetrasyonunu olumsuz etkileyecek her türlü ilave verginin getirilmesinden kaçınılmalı.
50. Yabancı üretici firmalara, yurtdışına ihraç edecekleri son kullanıcı cihazlarının ülkemizde üretilmesi için teşvikler sunulmalı.
51. Terminal cihazlarının erişim hizmetleriyle birlikte sunulması (bundle) halinde üzerinden ÖİV ödenmesi, maliyetleri önemli ölçüde arttırdığı için ÖİV terminal cihazlarından alınmamalı.
52. Özellikle nüfus ve kullanımın yoğun olduğu bölgelerde daha yüksek veri kapasitesi sunan yüksek frekansların kullanıldığı küçük hücre (small cell) uygulamalarının yaygınlaştırılması için regülasyon kapsamının sadece “close access”ten “open access”e çekilmesi sağlanmalı.
 
 
Diğer Talep Arttırıcı Önlemler
 
53. Online hizmetlerin kullanımında bireylerin güvenlik konusunda çekince duymasının önüne geçilebilmesi için online platformların/hizmetlerin güvenli olduğu algısı yerleştirilmeli.
54. E-devlet için gerekli altyapı oluşturulmalı ve uygulamalar yaygınlaştırılmalı. E-devlet kapısından sunulan kamu hizmetlerinin miktar ve çeşitliliği arttırılmalı. E-devletin her vatandaş tarafından tanınması sağlanmalı.
55. Mobil uygulamaları geliştirmeye yönelik üniversitelere destek sağlanmalı.
56. Devlet kurumları mobil uygulamalarını yaygınlaştırmalı ve geliştirmeli.
57. Türkçe içerikli dijital platformların geliştirilmesi ve arttırılması yönünde teşvik edici mekanizmalar geliştirilmeli.
58. Elektronik haberleşme hizmeti olmayan oyun bilgilendirme, müzik, video gibi içeriklerin temel elektronik haberleşme hizmetleri kapsamında vergilendirilmemesi gerek.
59. Temel bilgisayar ve internet kullanımı eğitimleri verilmeli. (MEB Halk Eğitim Merkezleri)
60. İnternet yetkinliği ve bilincinin güçlendirmesi için devlet programları geliştirilmeli.
61. Akıllı bina – akıllı şehir gibi projeler önceliklendirilmeli. Kamu binalarının akıllı binalar olarak tasarlanması (fiber altyapısı ile birlikte), kamuda genişbant talebinin artmasını sağlayacak.
62. Kamuya ait okul, hastane, park, toplu taşıma araçları gibi alanlarda güvenliği sağlanmış Wi-Fi hizmeti sunulması değerlendirilmeli.
63. Şehirlerimizin ve bütünsel olarak ülkemizin rekabetçiliğinin arttırılabilmesi adına “smart cities” kavramı kapsamında IoT uygulamalarının yaygınlaştırılması desteklenmeli.
64. Genişbant servislerinin ülke genelinde yaygınlaşması için Ulusal Genişbant Planı içerisinde ekonomik durumu iyi olmayan ve sayısal okur-yazarlık durumu düşük olan aile ve kişilerin genişbant kullanmasını artırıcı önlemlerin eylem planına dahil edilmesi.
65. Enerji (petrol, dogalgaz v.b.) sektöründe dışa bağımlılığın yüksek olması nedeniyle enerji verimliliğini artırıcı BT önlemlerinin eylem planında yer alması faydalı olur. 
66. Kamu kurumlarının verimliliğinin ve elektronik hizmetlerin yaygınlığının artması için e-devlet hizmetleri kapsamında çevrimiçi işlemlerde ödemelerde indirim sağlanması veya işleme alma sıralamasında öncelik kazanılması gibi yöntemler ile vatandaşların bu hizmetlerle tanışması teşvik edilmeli.
67. Abonelik işlemlerinin online olarak gerçekleştirilmesi için abonelik sözleşmelerine yönelik yazılı şekil şartının kaldırılarak, elektronik ortamda sözleşmelerin imzalanmasına imkan sunulmalı. 
68. Ekosistemdeki tüm ilgili oyuncularla (BT, donanım ve yazılım şirketleri) birlikte internet bilincini arttırmaya yönelik programların düzenlenmesi faydalı olur.
69. Sayısal okur-yazarlığı arttırmak üzere ilk ve ortaöğretimde ders programlarına BİT kullanımının dahil edilmesi, yazılım derslerinin müfredata girmesi.
70. Farklı sosyo-kültürel kesimlerin ihtiyaçlarına yönelik çözümler geliştirilmeli.
71. Online platformların/hizmetlerin güvenli olduğu algısının yerleştirilmesi, güvenli internet uygulamasının bilinirliğinin arttırılması önemli. 
72. Bireysel ve kurumsal eğitimlerle e-ticaret ve m-ticaret güvenliği konusundaki kaygıların giderilmesi, güvenli ticaret uygulamalarının desteklenmesi ve kişisel
bilgilerin gizliliğinin güvence altına alınması, siber tehditler konusunda bilgi paylaşımına yönelik işletmeciler ve hizmet sağlayıcılarının dahil olduğu güvene dayalı bir siber güvenlik topluluğunun oluşturulması önemli.