Temel sağlık hizmeti: “Aile Hekimliği”
2005 yılında Düzce ilinde başlayan pilot aile hekimliği uygulamasında bugün 73 ile ulaşılmış durumda ve 2011 yılına kadar Türkiye’de tüm illerde aile hekimliği uygulamasına geçilmesi planlanıyor. Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) ile Hekimliği Uygulaması kapsamında görev yapacak aile hekimi ve aile sağlığı elemanının_x000D_
kullanımı için hazırlanmış bir bilgisayar programı._x000D_
AHBS, vatandaşların, T.C. Kimlik Numaraları esas alarak aile hekimlerine kayıt edilmesini, aile hekimliği uygulamasının mevzuatına uygun olarak, vatandaşların sağlık bilgilerinin ve aile hekimlerinden aldıkları sağlık hizmetinin elektronik ortamda kayıt altına alınmasını hedefliyor.Avrupa başta olmak üzere birçok dünya ülkesinde uygulanan genel tıp hekimliği ya da birinci basamak sağlık hizmetleri olarak adlandırılan aile hekimliğinin önemi ve sağlık hizmetlerinde maliyetlere olan etkisi gün geçtikçe daha iyi bir biçimde anlaşılıyor. Dünya Sağlık Örgütü, 2010 yılına
kadar insanların aile ve topluma dayalı temel sağlık hizmetlerine daha iyi ulaşılabilmesini, 21. yüzyılda “Herkes için Sağlık” anlayışını hedefleri arasında saydı. Bu hedefi gerçekleştirmeyi amaçlayan Sağlık Bakanlığı “Sağlıkta Dönüşüm Programı”, aileye dayalı temel sağlık hizmetlerini gerekli eğitim ve beceri ile donanmış sağlık ekipleriyle, bütünleşik bir şekilde sunmayı öngörüyor. Temel sağlık hizmetlerinin Türkiye’deki yeni modelinde aile hekimleri ana görevi üstleniyor. “Sağlıkta Dönüşüm Programı” çerçevesinde yeni bir bakış açısıyla, şimdiye kadar çözülmemiş sorunlara çözüm bulma amacını gerçekleştirmede en önemli adımlardan birisi olan Aile Hekimliği uygulaması birçok ülkede yerinde incelenerek Aile Hekimliği Türkiye Modeli geliştirildi. Çağdaş aile hekimliği ile Türkiye’de sağlık hizmetlerinin tüm bireylere coğrafi açıdan dengeli şekilde ulaştırılabilmesi, birinci basamak sağlık hizmetlerinin toplumun katılımını sağlayacak şekilde bireylerin yaşadıkları ve çalıştıkları yerlerde koruyucu, tanı koyucu tedavi ve rehabilite edici yönleriyle sunulması Sağlık Bakanlığı tarafından temel hedef olarak belirlendi. 2005 yılında Düzce ilinde başlayan pilot
aile hekimliği uygulamasında bugün 73 ile ulaşılmış durumda ve 2011 yılına kadar Türkiye’de tüm illerde aile hekimliği uygulamasına geçilmesi planlanıyor.
Aile Hekimliği Bilgi Sistemi
Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) ile Aile Hekimliği Uygulaması kapsamında görev yapacak aile hekimi ve aile sağlığı elemanının kullanımı için hazırlanmış bir bilgisayar programıdır. AHBS, vatandaşların, T.C. Kimlik Numaraları esas alarak aile hekimlerine kayıt edilmesini, aile hekimliği uygulamasının mevzuatına uygun olarak, vatandaşların sağlık bilgilerinin ve aile hekimlerinden aldıkları sağlık hizmetinin elektronik ortamda kayıt altına alınmasını hedefliyor. Kayıt altına alınan bilgilerin, Sağlık Bakanlığı merkez teşkilatında yer alan “Elektronik Sağlık Kaydı” (ESK) veritabanına elektronik ortamda aktarılmasını ve aile hekimleri ile Sağlık Bakanlığı, İl Sağlık Müdürlüğü ve Toplum Sağlığı Merkezi arasında karşılıklı mesajlaşmaya
ve iletişim kurmasına olanak sağlıyor. Bu sayede aile hekimlerinin yaşadıkları her türlü sorunu Sağlık Bakanlığı’na ve İl Müdürlüğü’ne iletebilmesi ve aile hekimince verilen sağlık hizmetine dair raporlama desteğinin sağlanması amaçlanıyor. AHBS, sadece bir bilgisayar programı değil; Sağlık Bakanlığı’nın aile hekimliği sisteminin uygulandığı illerde, birinci
basamaktan veri toplama konusundaki yeni standardının adı olarak da tanımlanıyor. AHBS sayesinde aile hekimlerinin, sundukları sağlık hizmetini elektronik ortamda kaydedebiliyor. Kaydettikleri bu verilerden, Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği veri kümelerini (Minimum Sağlık Veri Setleri-MSVS) yine elektronik ortamda doğrudan Sağlık Bakanlığı’na iletebiliyor.
Aile hekimleri sadece Sağlık Bakanlığı tarafından sunulan AHBS’yi değil, tercihlerine göre yazılım şirketleri tarafından geliştirilen alternatif uygulamaları da kullanabilmelerine olanak sağlıyor. Bununla birlikte Sağlık Bakanlığı, AHBS veya başka herhangi bir uygulama kullanmak istemeyen ve sadece bakanlığa iletmesi gereken veri kümelerini (MSVS) kaydetmek isteyen aile hekimleri için, web tabanlı bir uygulamayı da alternatif olarak geliştirdi. Bu sayede, dileyen aile hekimleri, internete bağlı olmaları şartıyla, web tabanlı uygulamayı kullanarak kayıt yapabilecek.
Sağlık hizmetlerinde iş yükünü hafifletecek
Datasel İş Geliştirme ve Teknoloji Koordinatörü
Nurali Ünal, Türkiye de aile
hekimliği uygulamasının başlatılması ve
yaygınlaştırma çalışmalarının hızla devam
etmesi, aile hekimliği uygulamasının
birinci basamak sağlık kuruluşlarının
yerini alması ve sevk zincirinin ilk basamağını
oluşturması süreçlerini kapsayacağını
hatırlattı.
“Aile hekimlerinin vermiş olduğu
hizmetlerin standartlarının, bakanlığın
belirlemiş olduğu normlara çıkarmalarının,
toplum sağlığı ve koruyucu hekimlik
uygulamalarının daha güçlü verilmesi
anlamında 2.ve 3. basamak kurumların
iş yükünü hafifletmesi açısından çok
önemli bir rolü üstlenmiştir” diyen Ünal,
aynı zamanda sağlıkla ilgili alınan ülkesel
kararların yerinde ve zamanında takip
edilmesi, bireylerin yaşam kalitelerini
artırıcı bilince ulaşması, bununla birlikte
sağlık harcamalarının da azaltılmasını
sağlayacağını belirtti.
Sisoft Basın Yayın Halkla İlişkiler Müdürü
Okan Küçükersan, hekimlerin yaklaşım
şekli esas alınarak tasarlanan yazılımın,
tüm sağlık bilgilerinin ve yapılan
işlemlerin detaylı olarak kaydedilmesine
imkan verdiği gibi, daha sonra yapılacak
işlemlerin planlanmasında da akıllı destek
sağladığını aktardı.
Sağlık Bakanlığı’nın aile hekimleri
üzerinden veri toplama yöntemi konusunda
yeni bir yol ve yöntem belirlemesi
gerektiğine dikkat çeken BMBsoft Genel
Müdürü Burhan Buruk, “Bizce Sağlık Bakanlığı
hizmet geliştiren yazılım şirketleri
ile bir araya gelerek çalışma standartlarını
yeniden belirlemelidir. Yapılacak
düzenli çalışmalar ile hem ülkemiz hem
de hizmet veren ve alanlar için doğru
bir projeksiyon ortaya çıkmış olacaktır”
dedi.
Avicenna AHBS: “Güvenlik ve
dağınık yapılanma esas”
Avicenna AHBS uygulaması hakkında
bilgi veren Ünal, “Teknoloji, fonksiyonalite
ve yaklaşım açısından birçok
yeniliği içerisinde barındırmaktadır.
Uygulama sadece “minumum veri seti
elemanları”ndan oluşmuş bir uygulama
değildir. Tıbbi verilerin kayıtlarında kendine yaklaşım olarak üç temel boyutu almıştır.
Bu boyutlar cinsiyet, yaş ve hastalıktır.
Bu yaklaşım içinde, bireyin yaşam
süreci ve aynı zamanda aile hekiminin
görev ve sorumlulukları dikkate alınmış
ve bireyin geçmiş ve gelecek tıbbı sürecini
bilimsel metodolojiler esasında ürün
geliştirilmiştir” şeklinde konuştu.
Uygulama içerisine kaydedilen verilerin
daha çok görsel ve grafiksel öğelere
yer verilerek gösterilmesinin temel alındığını
ifade eden Ünal, bu şekilde daha
çok veriyi daha hızlı algılatarak daha hızlı
kararlar alınmasına olanak sağlandığını
vurguladı. Ünal, kullanılan teknoloji
veri içeriğine bakıldığında ise güvenliğin
çok önem kazandığı ve dağınık yapılanmayı
destekleyici şekilde tasarlandığını
söyleyerek son kullanıcı ön yüzleri geliştirilirken
bu konuda “sağlık yazılımları
arayüz” standartlarından faydalanıldığını
belirtti.
Ünal Avicenna AHBS ile ilgili şu bilgileri
aktarıyor: “Kullanıcı profili ve süreçleri
düşünüldüğünde az zamanda
çok fazla veri girişine uygun, kullanıcı
dostu silverlight teknolojileri kullanılmıştır.
Temel itibari ile Avicenna AHBS
uygulaması web tabanlı bir uygulamadır
fakat iletişimde yaşanacak kesilmeler ve
aile hekiminin sahada da hizmet vermesi
gerekliliği düşünüldüğünde uygulama
hem web hem de masaüstü uygulaması
olarak çalışabilir olması sağlanmıştır. Uygulamanın
web teknolojilerini içerisinde
barındırması olması tek bir merkezden
kontrol, takip ve bakım süreçlerinin
daha efektif yönetilmesine verimlilik ve
maliyetlerde ciddi bir etkinliğe gidilmesine
yol açmıştır. Avicenna AHBS uygulamasının
Sağlık Bakanlığı’na veri gönderilmesi
esnasında mesajların geçerlilik ve
iş kuralı kontrollerinin gönderilmeden önce uygulama tarafından ön denetime
tabi tutulması veri trafiğini ve gönderilen
verilen yüzde 90’lar civarında doğrulukla
iletilmesini sağlayacaktır.”
Sisofamily: “Hamilelikten başlayan
düzenli takip”
Sisofamily aile hekimliği hizmetlerinin
sunumunda bilgisayar ortamında gerçekleştirilmesi
gereken her türlü işlemi
ve bir aile hekiminin ofis yönetiminde
gereksinim duyabileceği işlevleri bir arada
sunan bütüncül bir yapıda kurgulandığını
söyleyen Küçükersan, hekimlerin
sorumluluk alanı dahilindeki bireylerin
sağlık durumunun, doğumlarından
önce annelerinin hamilelik döneminden
başlayan şekilde düzenli takibini sağladığını
belirtiyor.
Küçükersan, “Aile hekimliği alanında
hizmet sunulan bireylerin tıbbi durumlarının
sorgulanması ve klinik verilerinin
kaydedilerek değerlendirilmesine ilişkin
süreçte yerleşik hale gelen PSOAP formatı,
Sisofamily’nin tasarımında esas
alınmıştır. Yazılımımız bir taraftan hızlı
muayene girişine olanak sağlarken; diğer
taraftan PSOAP formatında bireylerin
detaylı tıbbi kayıtlarının oluşturulması
için gerekli ortamı da sunmaktadır. Benzer
şekilde birinci basamakta tıbbi verilerin
kodlanması amacıyla Dünya Sağlık
Örgütü’nün de desteği ile WONCA tarafından
geliştirilmiş olan ICPC kodlama
yapısı ile Sağlık Bakanlığı tarafından şu
anda esas alınan ICD kodlaması çapraz
kontrollerle uygulanabilir durumdadır.
Hamilelik döneminden başlayan şekilde
düzenli takibini mümkün kılar” dedi.
“Böyle komplike bir yapıda en önemli
nitelik, kullanıcıların içerisinde kaybolmadan
her aradıklarına kolayca ulaşabilecekleri
bir omurga üzerinde yazılımın kurgulanması” olduğunu vurgulayan
Küçükersan, Sisofamily’nin, bu yönüyle
oldukça güçlü ve talepler doğrultusunda
gelişime açık, sistematik bir kurguya sahip
olduğunu belirtti.
“Merkezi yapı ön plana çıkmalı”
BMBsoft olarak temel yaklaşımlarının
AHS yazılımlarının bireysel çalışmasından
ziyade merkezi sisteme bağlı hizmet veren
yazılım mimarisinde olmasının daha
yararlı olacağını ifade eden Buruk, hem
merkezi sisteme hem de bireysel çalışma
noktasında aile hekimliği sistemlerini geliştirdiklerini
ve son kullanıcıya sunduklarını
ifade etti.
Buruk, “Gelecekte biliyoruz ki, 23 bin
aile hekiminden her ayın sonunda verilerin
alınması bakanlık merkezinde ciddi
kesinti ve sorunlara neden olacak, veri
kayıpları ve bilgisayar başında aile hekimlerinin
veri göndermek için zaman
kayıpları maksimum düzeye çıkacaktır”
şeklinde konuştu.
“Aile hekimlerini ilin tüm nüfusu ile
çevrimiçi çalışabilecek bir noktaya getirdiği
gibi, ildeki herhangi bir hasta, gebe,
loğusa veya aşısı yapılacak bebeğe ait
bilgileri kendi bilgisayarı başında ister
misafir hasta olarak, isterse kendisine
yeni atanmış kişi olarak tüm geçmiş sefahatine
anında ulaşacak, ciddi bir bilgi
kazanımı elde edecek, kişiye ayıracağı
zaman daha kısa ama daha doğru ve
ölçülebilir verilerden oluşacaktır” diyen
Buruk, hekimin hastasına bir reçete yazarken
ildeki başka hekimlerce yazılmış
olan reçete bilgilerine de ulaşabileceği
doğru yönlendirileceğini aktardı. Buruk
bu sayede hastanın izlenen tetkikleri
varsa onları da kıyaslamalı izleme şansına
sahip olacağını da ifade etti.
BMBsoft AHBS ile hastaneler ile web
üzerinden ilin nüfusunun çevrimiçi olarak
izlenebileceğini aktaran Buruk, “Hastaneler,
bu sistem ile kendilerine gelen
gebeye ait önceki bilgilere hazır halde
ulaşacak, doğum sonlandırma vb. işlemler
ile doğan bebeğe ait bilgi ve aşıları
oradan tamamlayacaktır. İlde, aile hekimi
kendi gebesi hakkında anında bilgi
sahibi olacak, bebeğe ait bilgi ve aşıları
hazır halde müdürlük ve aile hekimi
karşısında hazır bulunacaktır, bu durum
paydaşlara ciddi bir kazanım sağlayacaktır”
dedi.
Görsel zenginlik AHBS’lerde ön
plana çıkıyor
Sisofamily’de görsel zenginliğin ve
kullanım kolaylığının ön plana çıkartıldığını
aktaran Küçükersan, “Her bir bireye
özgü nitelikler, ilgili ekranlarda sürekli
olarak vurgulanmakta; bireylerin geçmiş
bilgilerine her aşamada rahatça erişilebilmektedir”
dedi. Küçükersan, bu amaçla
geliştirilen kronolojik izlem bandı, incelenmekte
olan bireyin tüm geçmiş tıbbi
verilerine, ekran değiştirmeden halen
çalışılan ekran üzerinde doğrudan erişimi
sağladığını ifade etti. Küçükersan,
ilgili kişinin daha önce girilmiş herhangi
bir kaydına tarih veya veri türü bazında
ulaşma olanağı sunduğunu söyleyerek
hekimlerin sadece bu bandı kullanarak
dahi hastanın geçmiş tıbbi durumu hakkında
bir bakışta bilgi sahibi olabileceğini
aktarıyor.
Küçükersan Sisofamily hakkında şu
bilgileri vererek sözlerini sürdürüyor:
“Anatomik lokalizasyon desteği; ICPC
kodlama yapısı ile ilişkilendirilen anatomik
konumlandırma fonksiyonu, organ
patolojilerini değerlendirme aşamasında
da görsel kolaylık sağlıyor. Yakın dönem
özeti; başvuruda bulunan kişilerin,
önceki başvurularına ait özet bilgileri
aralarında karşılaştırma yapmaya olanak
sağlayacak şekilde tek ekranda gösterilir.
Web tabanlı bir uygulama olmasından
dolayı her yerden erişilebilir. Google
Maps bütünleştirmesi ile ASM/ASB verilerinin
ve bağlı bireylerin adres verilerinin
işlenmesinde kolaylık sağladığı gibi aile
oluşturma fonksiyonunu da kolaylaştırır.
Diğer özellikler ise; mailojistik gözlem,
zengin kütüphane, pratik güncelleme
şeklinde sıralayabiliriz.”
“Avicenna AHBS uygulaması ile bireylerin
geçmiş ve gelecek süreçlerinin daha
rahat gözlenir olması ile aile hekimlerinin
daha doğru kararlar vermelerinde
yardımcı olması sağlanacaktır” diyen
Ünal, uygulamaya veri girişi süresinin
azaltılması yönündeki çalışmalar ile birey
ve hekim arası zamanın daha verimli ve
efektif geçirilmesinin sağlanacağını aktarıyor.
Ünal, veri girişi yapılırken kodlama sistemleri
kullanılması daha kullanılabilir ve
faydalınabilir veri girişi olanağı sağladığını
ve daha doğru raporlamalar yapılmasına
olanağı sağladığını söyledi.
Uygulamanın uluslararası pazara yönelik
hedefleri doğrultusunda yazılım
bilgi ve tecrübe transferine imkan sağladığına
da dikkat çeken Ünal sözlerini
şu şekilde sürdürüyor: “Uygulama içerisinde
var olan performans takip modülü
ile aile hekimleri anlık performanslarını
takip edecek, iş yüklerini görebilecek
ve daha sağlıklı iş planlamaları yapabileceklerdir.
Tekrar tedavi ve tetkiklerin
yapılmasının engellenmesi, aile hekimin
medikal takiplerini rahat ve kolay yapabilmesi
ile de zamanında ve gerekli
müdahaleleri yapacaktır. Aile hekiminin
kendisine kayıtlı bireylerin değişim sosyal,
hastalık, psikolojik değişim eğilimlerini
takip ederek gecikmeden müdahale
etmesine olanak sağlayacaktır.”
Hekimlerin kendilerine bağlı nüfusun
günü yaklaşan izlem ve aşılarına ait bilgileri
çevrimiçi olarak cep telefonuna mesaj
olarak gönderildiğini söyleyen Buruk,
hekimlerin kendilerinin haftalık yapacağı
koruyucu sağlık hizmeti işlemlerini cep
telefonuna hafta başında SMS olarak da
alabildiğini belirtti. Buruk, “Böylece hekimlerin
iş planlamasında kolaylık sağlayarak
hastaya hizmet kalitesini artırır”
dedi.
BMBSoft AHBS’nin, hastaneler, toplum
sağlığı merkezleri, laboratuvarlar
ve sağlık müdürlükleri ile bütünleşik çözümler
sunduğunu belirten Buruk, “Bunun
da ötesinde ilde, elde edilen sağlık
verilerine uydu görüntüleri üzerinden
ulaşılarak, sağlık alanında ülkemize ve
sektöre yeni bir açılım getirilmektedir.
Hastalıkların coğrafya ile etkileşimi, dağılımı
ve bölgelerin yoğunluklara göre
uydu görüntüleri üzerinden renklendirilerek
çevrimiçi izlenmesi ülkemizde ve
Avrupa’da bir ilktir” şeklinde konuştu.
Aile Hekimliği Uygulamasına geçiş süreci
Sağlıkta dönüşüm programı çerçevesinde sağlık hizmetlerinin etkin, verimli ve
hakkaniyete uygun bir şekilde yürütülmesi amacıyla birinci basamak sağlık
hizmetinin aile hekimliği şeklinde yapılandırılmasına karar verilerek 2004 Aralık
ayında yürürlüğe giren 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında
Kanuna istinaden ilk uygulamaya 2005 yılında Düzce ilinde başlandı
● Yaygınlaştırma çalışmaları ile 2006 yılında 7, 2007 yılında 14, 2008 yılında
31, 2009 yılında da 35 ilde aile hekimliği uygulamasına geçildi.
● 15 Temmuz 2010 tarihinde uygulamaya geçen Ankara’dan sonra İstanbul’da
da 30 Ekim 2010 tarihinde aile hekimliği uygulamasına geçildi.
● Halen 73 ilde birinci basamak sağlık hizmeti aile hekimliği şeklinde
uygulanıyor. 2010 yılı sonuna kadar uygulama tüm ülkeye yayılmış olacak.
● Uygulamanın olduğu 73 ilde 5.427 aile sağlığı merkezinde 17.587 aile hekimi
62,675,505 (ülke nüfusunun yüzde 86,38’i) vatandaşlara hizmet veriyor.
● Ayrıca bu illerimizde 886 toplum sağlığı merkezi kuruldu ve 2010 yılı sonunda
tüm illerin aile hekimliği uygulamasına geçmesiyle birlikte 6 bin 408 aile sağlığı
merkezinde 20 bin 400 aile hekimi hizmet verecek.
