FATİH Eğitim Projesi

Ahmet Hamdi Atalay Probil İcra Kurulu Üyesi

Fırsatları Artırma, Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) olarak adlandırılan proje ile her okulda internete bağlı bilgisayar ve akıllı tahtanın yer aldığı “akıllı sınıflar” oluşturularak  öğretmenlerin metin, çizim, grafik ve video gibi elektronik içerikler kullanarak ders yapması hedeflenmektedir.
Bilgi toplumu olma ve bilgi çağını yakalama iddiamız, Türkiye 2023 Vizyonu ve Bilgi Toplumu Stratejisi Belgesi göz önüne alındığında eğitim–öğretimde teknolojinin olabildiğince kullanılması bir gerekliliktir. Bilgisayar okuryazarlığı, bilgiyi üretme ve kullanma, bilgi teknolojilerinin avantajlarından yararlanma ve nihayetinde “Bilgi Toplumu” olma yolunda önemli bir aşama olarak kabul edilen FATİH projesinin başarılı olması, çocuklarımızın eğitimi ve ülkemizin geleceği için büyük öneme sahiptir.

Teknoloji ve altyapıya ilişkin unsurlar
Proje özünde ana şebeke, akıllı sınıf ve elektronik içerik olmak üzere 3 ana katmandan oluşacaktır.
1. Ana şebeke
Ana şebeke, sınıfların birbirleriyle ve merkezle bağlantısını, içerik akışını ve yönetimini sağlayan kısımdır. Ana şebeke, standart bir bilişim şebekesi olup proje kapsamında teknolojisinin özgünleştirilmesi konusunda yapılabilecek fazla bir şey yoktur; verilmesi gereken kararlar topoloji, güvenlik ve performansa yönelik konularla sınırlı olacaktır. İki ayrı seçenek olabilir:
i. Ana merkez ve belli sayıda bölge merkezi ve buna bağlı okullar şeklinde olabilir. Sınıf bilgisayarları “çevrimiçi” (online) olarak bölge sistemlerine, bölge sistemleri de merkez sistemlerine VPN üzerinden güvenli bir bağlantı oluştururlar. Bu modelde eğitim içerikleri merkezlerdeki eğitim sunucularında bulunur ve sınıf bilgisayarları buralardan içeriğe erişirler. Yedekliliği olan, güvenli ve hızlı ancak yatırım ve işletme maliyeti yüksek bir modeldir.
ii. Bir diğer seçenek, bölge merkezlerinin olmadığı, ana merkez ve okullardaki sistemler şeklinde olabilir. Merkez ile okullar arasında veri hatları üzerinden VPN oluşturularak bağlantı sağlanır. Okuldaki bilgisayarlar “çevrimdışı” (offline) olarak çalışır. Eğitim içerikleri merkezden indirilerek sınıflardaki bilgisayarlara yüklenir. Yedekliliği olmayan bu yapının yatırım ve işletme maliyeti daha düşüktür.
2. Akıllı sınıflar
Bu katmanda iyi bir vizyon ortaya konup doğru tercihler yapılabilirse Türkiye bilişim pazarı için özgün çözümlerin geliştirilip yerli katma değer yaratılabilecek fırsatlar ortaya çıkabilecektir. Aksi halde yanlış tercihler sonucu yüksek maliyet ya da gereksiz harcama olasılığı yüksektir. Buna ilişkin bazı öneriler:
• Bilgisayarlarda TÜBİTAK tarafından geliştirilen milli işletim sistemimiz PARDUS’un kullanılması, bu ürünün gelişip yaygınlaştırılması için çok önemli bir fırsattır ve projeye de önemli ölçüde maliyet indirimi sağlayacaktır,
• Görüntüleme için sunu cihazı yerine görüntü kalitesi yüksek ve ömrü daha uzun olan LCD ekran kullanılması daha doğrudur,
• Bilgisayar olarak dizüstü yerine masaüstü kullanılarak güncellenebilirliği dolayısıyla daha uzun süre kullanma mümkün olabilirken cihazın sınıf dışına çıkartılması da zorlaştırılmış olur,
• Daha iyi bir çözüm olarak, bilgisayarın özel tasarımla LCD ekran içine monte edilmesi halinde sınıftan çıkartılması engelleneceği gibi; maliyet, yer ve enerji tasarrufu sağlanabilir.
Ayrıca farklı yetkinlik ve yetenekteki öğretmen ve öğrenci tarafından ve farklı ortamlarda kullanılacak bu teknolojik ürünlerin belli kriterlere göre seçilip bütünleştirilmesi zorunludur.  Bunun için özellikle sınıflara kurulacak cihazlar için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır;
• Donanımların zorlu çevre koşullarında (sıcaklık, toz, nem) çalışabilecek nitelikte ve çevre dostu olması,
• Donanımların yüksek güvenilirlik kriterlerine sahip düşük arıza yapma özellikli ve kolay güncellenebilir olması,
• Donanımların düşük enerji tüketen ve geniş voltaj aralığında (110-250VAC) çalışabilir nitelikte tasarlanmış olması,
• Donanımların yüksek fiziksel dayanıklı ve korunaklı olması,
• Yazılımların açık kaynak kodlu, kolay kullanılabilir, kurulabilir ve güncellenebilir olması,
• Görüntü cihazlarının uzun ömürlü ve aydınlık ortamda bile görüntü verebilen olması,
• Yazıcıların lazer, düşük toner tüketimli, ucuz toner modüllü (varsa yerli üretilen), arkalı-önlü baskı özellikli olması,
Tüm bunlar sistemin en az maliyetle ayakta tutulması, işletimi ve sürdürülebilirliği için çok önemlidir.
3. Elektronik ders içeriği
Proje kapsamında yerli katma değerin en yüksek olabileceği katman bu alandır. Proje kapsamında okullara derslerde yardımcı birer ders materyali olarak kullanılmak üzere elektronik içerikler sağlanacaktır. Bu içeriklerin ses, video, animasyon, sunu, fotoğraf gibi çokluortam bileşenleri ile desteklenmiş öğrenme nesnelerinden ve e-kitaplardan oluşması planlanmaktadır.
Uygulamaya ilişkin unsurlar
Projenin başarısını etkileyebilecek diğer önemli hususlar ise uygulamaya ilişkin olanlardır. Bu hususlar işin başında iyi düşünülüp tasarlanmadıkça projenin uzun ömürlü olması ve aynı etkinlikte sürdürülebilmesi mümkün olamayabilir. Bu nedenle aşağıdaki konuların kritik önemde olduğunu düşünüyorum;
• Arıza ve tamir (arızalı bildirimleri kime nasıl yapılacak, tamirler hangi hizmet kalitesi kriterine (SLA) göre nerede ve nasıl yapılacak)
• Periyodik bakım (hangi sıklıkla, hangi kapsamda, nasıl bir organizasyonla yapılacak)
• Güncelleme (yazılım ve donanım güncelleme periyotları, yöntem ve takipleri)
Ayrıca işin şartname hazırlama ve ihale edilmesi süreci ve bu süreçte yapılacak tercihler ve bunların uygulamaya yansımaları projenin başarısın etkileyecek bir diğer önemli aşamayı oluşturmaktadır. Bu aşamada;
• Tasarlanacak çözüm gereksiz hiç bir unsur içermemeli ancak gerekli hiç bir unsur da kapsam dışında tutulmamalıdır,
• Fiyatı en ucuz olan değil, toplam sahip olma maliyeti açıdan en avantajlı olan tercih edilmelidir,
• Proje, adil rekabet ortamında belirlenmiş alanında en iyi olanlarca hayata geçirilmelidir,
Projenin hayata geçirilmesinden sonra eğitim kalitesine beklenen olumlu katkıyı sağlayabilmesi için en önemli unsur, kurulan sistemin nekadar etkin kullanılacağı olacaktır. Bu noktada en kritik faktör ilgili ve bilgili öğretmenlerdir.
ahmet.atalay@probil.com.tr