Blockchain nedir ve bizler için neler getirecek?
Hakan Akçıl
Bugüne kadar Bitcoin ve diğer kripto paralardan “daha az popüler!” olan Blockchain, kripto paraların bu kadar rahatlıkla at koşturabilmesini, güvenilir olmasını sağlayarak aslında artık başrolün kim olduğunu iyice ortaya çıkarmaya başladı. Neden mi başrol? Kripto paralara henüz hiçbir devlet tarafından gerçek bir para gözüyle bakılmamasına rağmen Brezilya, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler resmi olarak, başka ülkeler ise ufak çaplı Blockchain nimetlerinden faydalanabilmek adına testlere başlamış durumdalar. Kripto paraların finansal bir değer olarak dikkat çekmesi Blockchain’in aslında, şu anda altyapı olarak kullanıldığı paralardan daha değerli olduğunu göz önüne sermeye devam ediyor.
Blockchain şifrelenmiş olarak, yapılan işlemlerin takibini sağlayan dağıtık bir veritabanı olarak tanımlamalıyız. Bir merkeze bağlı olmaksızın işlem yapabilen, takip edilebilen ama asla kırılamayan bir zincirdir. Bu zincir alıcı-satıcı ilişkisi kurarak arada hiçbir aracı olmadan veri transferinin sağlanmasını sağlıyor. Yapısal olarak bakıldığında sistemlere oldukça muhalif bir yapısı var. Sistem aracıları tamamen ortadan kaldırıyor. Bu tip bir yapıda A kişisi B kişisine para gönderirken bir banka veya finansal kuruluş arada olmayacak. Buna rağmen bankalar ve diğer finansal kuruluşlar Blockchain yapısını kullanabilme adına hazırlıklara ve çalışmalara başladıklarını görebiliyoruz.
Peki aslen bu yapı nasıl çalışmakta?
Block yapısı: Blockchain yapısında verilerin saklandığı yer Block olarak tanımlanır. Bu yapı zincir şeklinde ve bir dizi yapısında düzenlenir. Her bir Block, bir önceki bloğun “hash” değerini alarak yeni bir hesaplama oluşturur. Bu hesaplamalar dinamiktir. Bir önceki veya bir sonraki blokta veri değişikliği olduğu takdirde zincir kopar ve değiştirilen blok hemen ortaya çıkar. Bu işlem Blockchain’in ne kadar güvenli bir yapısı olduğunu görmemizi sağlar.
Yukarıdaki grafikte hash; girilen veriler ve timestamp sonucunda oluşan bir ifade, PreviousHash ise bir önceki Block hesaplaması sonrası oluşan hash’ı temsil eder. Eğer index 0, yani “ilk block” ise PreviousHash “0” sıfır değer alır. İlk bloğa “Genesis Block” denir. BitCoin’in yeni sürümlerinde Genesis Block “0” değeri alırken, daha eski sürümlerde Genesis Block “1” değeri alır. Her zincirde muhakkak bir Genesis Block bulunur. Bu hesaplama metoduyla zincirdeki Block’lar yüzlerce, binlerce adet olabilir. Her yeni Block girişinde veya düzeltmesinde, bir önceki ve sonraki hash yardımıyla yeni hesaplamalar yapılır ve zincirin tutarlığı hesaplanır böylece zincir güvenliği ve doğruluğu sağlanmış olur. Daha önce de bahsettiğim üzere verinin değiştirilmesi durumunda zincir kopar.
Peki yukarıda bahsettiğimiz hash nedir? Hash, değişken bir miktarda veri alan ve daha kısa ve sabit uzunlukta bir veri üreten matematiksel işlemdir. Bu işlemin iki önemli özelliği vardır: Çıktıya bakarak, orijinal girdinin ne olduğunu anlayamazsınız ikinci ve önemli özelliği ise girdinin en ufak değişikliğinde tamamen farklı bir çıktı üretir. İşte bu yüzden Blockchain güvenli ve kırılamaz bir yapı sağlar.
Index: Hangi blok olduğunu bildirir.
Hash: Bu blok doğru mu?
Previous Hash: Önceki blok doğru mu?
meStamp: Blok ne zaman eklendi?
Data: Block içindeki veri.
Nonce: Geçerli bloğu bulmadan önce kaç tekrar yapıldı?
Merkezi olmayan ağ yapısı:
Bildiğiniz üzere günümüz teknolojilerinde merkezi sistemler kullanılmaktadır. Merkezi sistemlerde kullanılan veritabanları katılımcılara kapalı, bir kuruma ihtiyacı olan ve yüksek maliyeti / riski olan yapılardır. Farklı ortamlarda yedeklemeler, replikasyonlar, geri dönüş testleri ve yedekleme kontrolleri gerekir. Bu ise sistemin çökme durumunda tekrar ayağa kaldırma için bir zaman/veri kaybına yol açabilecek maliyeti yüksek bir yapıdır.
Oysaki Blockchain yapısında tüm bilgiler dağıtık ve merkezi olmayan bir yapıyla, katılımcılara açık bir ağ yapısıyla, tüm makinelerde eşit kopyalar tutarak zincirin her türlü tehlike ve çökmelere karşı ayakta kalmasını sağlar. Böylece arada bir aracı olmaz, diğer maliyetler ve riskler ortadan kalkar.
Güvenli kontrol yapısı:
Bildiğiniz üzere veriler dağıtık bir yapıda tutuluyordu. Girilen ve/veya kontrol edilmesi gereken her veri bahsettiğimiz ağ genelinde kontrol edilir ve onaylanması sağlanır. Bitcoin Blockchain’inde ortalama onaylanma süresi 10-15 dakika, Ethereum Blockchain’inde 10 saniye civarlarındadır. Yukarıdaki örneklerde; Blockchain’in güvenlik ve kontrol olarak ne tür bir mekanizma çalıştırdığını, yapısını, ağı ve atlatılamaz olduğunu anlatmaya çalıştık. Sistemin matematiğini inceleyip kavradığımıza göre şimdi bizim için faydalarını da inceleyelim isterseniz.
Tapu Kadastro işlemleri: Sahip olduğumuz arsa, konut, villa veya tarlamızın parsel/ada ve adres bilgilerinin hazırlanan Blockchain zincirine yazılması vasıtasıyla, o adresin bize ait olduğu ve değiştirilemeyeceği zincire yazılmış olur.
Sağlık İşlemleri: Doğduğumuz gün itibariyle, geçirdiğimiz tüm hastalıklar, olduğumuz tüm aşılar, geçirdiğimiz operasyonlar zincire yazılarak tüm verilerin doğru ve kontrol edilmiş bir şekilde saklanması sağlanır.
Taşımacılıkta, hayvancılıkta, tarımda ilk tohumun atıldığından, ürünlerin satıldığı alışveriş merkezleri/makro marketlerden verilerin tüm hareketlerini izlememiz mümkün olabilecektir. Bankacılıkta, para transferinde Blockchain teknolojisi kullanmak hem Swift işlemlerinde bekleme sürelerini hem de maliyetini büyük ölçüde düşürecektir. Hatta bir Türk bankamız 2018’in ilk çeyreğinde Ripple ile para transferi yapacağını bildirmiştir.
Kesilen faturaların, alınan ürünlerin ve karşılığında verilen çeklerin/senetlerin veya nakit paranın kayıtlarının zincire yazılarak; alacağın gerçekliğini, ürünlerin teslim edildiğini takip edebilir ve bunu da finansal işlemleri değerlendirerek kullanabiliriz.
Peki bunları bugün yapmak mümkün değil mi? Tabi ki mümkün. Fakat şu ki sistem merkezi yapılara uygun olduğundan dolayı verilere ulaşmak ve halka açık olması ve bu gibi bilgilerin halka sunulması oldukça maliyetli yapılar ortaya çıkarmaktadır.
Oysaki zincir yapısıyla tüm verilere erişebilmek, hem kaynağından olması hem de bizlere gelene kadar her bir aşamada onaylanmış olarak gelmesiyle veri bütünlüğünün sağlanmış olması demektir. Sonuç olarak; Blockchain teknolojisi ,tüm dünyada yeni yeni hayata geçmeye başlayan projelerin üretildiği, start-up’ların kurulduğu ve en önemlisi kendi projelerimizi üretebileceğimiz müthiş bir alan. Bu alanda istediğimiz oyunu oynayabilmemiz için eğitimlerin ve girişimcilerin artması Türkiye için çok önemlidir.
“Bizim çocuklarımız; bizler gibi işe girerken evrak toplamak zorunda kalmasın, sağlık raporu, askerlik belgesi, okul diploması getirmek için uğraşmasın…”
