Tüm alışverişler yakın takipte olacak (mı?)

Maliye Bakanlığı, nakit alışverişlerin de POS cihazıyla takip edilebilmesi için kolları sıvadı. Kayıt dışı ekonomiyle mücadele adına atılması hedeflenen bu adım, farklı POS cihazlarının kullanılmasını gündeme getirecek. Bu uygulamaya geçmenin işletmelere maliyeti ise uygulamanın yayılım hızında belirleyici olacak. Böylece kayıt dışı ekonominin payı azalırken, vergi gelirlerinin kontrolü, üretim ve istihdam üzerindeki maliyet yükünün azalması da söz konusu olabilecek. Ama henüz somut bir girişim yok. Gözler ise Maliye Bakanlığı’nda.Geçtiğimiz Nisan ayında Maliye Bakanlığı, nakit alışverişlerin de POS cihazlarıyla izleneceği yönünde açıklama yaptı. Kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye yönelik eylem planı kapsamında, kredi kartı ile alışverişlerin özendirilmesi, nakit alışverişlerin kayıt altına alınması hedefleniyordu. 2011-2013 yıllarını kapsayan Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı uyarınca da, yazar kasa ve POS cihazlarının uyumlaştırılması hedefleniyor.

Yazar kasa devre dışı kalacak
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın incelemelerinde buna yönelik iki alternatif gündeme gelmişti. İlk alternatif; kredi kartlarıyla alışverişi de içeren yazar kasalar. Ancak, POS cihazlarının yazar kasalara monte edilmesini içeren bu alternatif yerine, ikinci alternatif olan POS cihazları daha çok tercih ediliyor. Bu alternatifte POS cihazından biraz daha büyük cihazların kullanılması söz konusu. Bu cihazlar, kredi kartlı alışverişlerin POS cihazı özelliğini taşıyacak. Sadece cihazın formatı değiştirilecek. Kredi kartıyla da, nakit alışverişle de yapılan harcamalarda bu cihaz kullanılacak. Bu POS cihazı, yazar kasayı devre dışı bırakacak. POS cihazı slipi; fatura ve fiş yerine geçecek. Aynı kredi kartında olduğu gibi, nakit alışverişlerde de tüm bilgiler POS cihazına işlenecek ve işlemler, bankacılık sisteminde yerini bulacak. İdare, sistemi kademeli devreye almayı planlıyor ve Avrupa’daki uygulamalar kapsamında, POS cihazlarının yazarkasa olarak da kullanıldığı Norveç’teki sistemi yakından takip ediyor.

“Ödenen verginin hesabı sorulabilmeli”
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (İSMMMO) Başkanı Yahya Arıkan’a göre, kayıt dışı ekonomi ile mücadelede kamu kurumlarının yanında, diğer oluşumların da işbirliği önemli. Çünkü bir ülkenin gerçek demokrasiye sahip olmasının yolu, ödediği vergilerin hesabını sormaktan geçer. “Nakit alışverişlerin takibi konusunda teknik altyapının tamamlanması çalışmalarının sürdüğünü biliyoruz” diyen Arıkan, şöyle devam etti:
“Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Türkiye Bankalar Birliği (TBB) de bu yaklaşıma uzak değil. Olası uygulamayla; POS cihazı slipinin, fatura veya fiş görevini de görecek olması ile bütün alışveriş bilgilerinin bankacılık sistemine girmesi sonucu ortaya çıkar. Bu da Maliye’nin işlem takibini kolaylaştırır. Çünkü vergide gelir ve harcamaların karşılaştırıldığı çapraz kontroller vazgeçilmez olmalı. Kayıt dışı ekonominin önlenebilmesi için her çalışma önemli. Bunun maliyeti, getirisine göre çok rasyonel.”

Ücretsiz arama yapılabilen telefon
İnnova Finansal İşlem Uygulamaları İş Kolu Yöneticisi Murat Kayıhan’a göre, nakit alışverişlerde POS’ların kullanılması için iki büyük engelin kalkması gerek. Birinci engel, POS cihazlarının mali hafızaya sahip olmaması. Bu da POS’ların üzerindeki bilgilerin merkeze iletilmeden silinebilmesi anlamına geliyor. Bu, kurumlar için önemli bir güvenlik sorunu. İkinci sorun ise işlem verilerinin merkeze iletilmesinde, özellikle telefon hattı ile iletişim olan yerlerde ek maliyetlerin ortaya çıkması. Kayıhan, “Bunlar çözüldüğü takdirde, nakit işlemlerin izlenmesi önündeki engeller kalkar ve merkezi izleme sistemi, nakit işlemler için devreye alınabilir” dedi. Bu iki sorunun çözümünde ortak girişim Kayıhan’a göre, şu şekilde hayata geçirilebilir:
“İlgili operatörler, bu işlemlerde bilginin aktarımında kullanılacak iletişim ücretini almazlar. Yani, nakit işlemlerde 0800 gibi ücretsiz arama yapılabilen numara olur. Bu hat ile her işlem çevrimiçi olarak merkeze aktarılır ve merkezden bir onay numarası alınır.”
Bu yapı ile nakit işlemlerin izlenmesi POS cihazı üzerinden olacak. Yani, ilgili banka veya merkezi izleme yazılımı ile bağlantıda olunması yeterli hale gelecek. Bu uygulamanın hayata geçirilmesi konusunda ise Kayıhan’ın yanıtı net: “Talep ve niyet olduktan sonra bu çalışmaların hızla tamamlanamaması için sebep olamaz.” Tüm işletmelerde yazar kasa, bazılarında, ek olarak POS cihazları var. Olmayanlarda, yazar kasa yerine bu cihazları koymak zaman alır. Önemli olan, maliyetlerin kimin tarafından karşılanacağı. Yayılım ve adaptasyon buna bağlı olacak.”
Vergi yükü hafifler
İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan’a göre, bu tip bir uygulama ile kayıt dışı ekonomide küçük yüzdelerle elde edilebilecek düşüş, kayıtlı mükellefler üzerindeki aşırı vergi yükünü, üretim ve istihdam üzerindeki maliyetleri düşürür. Bu gerçek ışığında Arıkan, “Nakit alışverişlerin sisteme dâhil olması, bu ve benzeri uygulamalarının yaygınlaştırılması ya da teşvik edilmesi önemli. Bu anlamda, mali idarenin yanındayız ve gerek teknik destek gerekse de işleyişin sağlığı açısından işbirliğine de açığız” dedi.