KGK (Kesintisiz Güç Kaynağı, UPS) nedir?
Bu makalemde sanayi ve ticari işletmelerin neredeyse tümünde yaygın olarak kullanılan KGK’lar (Kesintisiz Güç Kaynakları) hakkında temel bilgiler bulacaksınız.
Yazıyı hazırlarken teknik ayrıntılara girmekten özellikle ve özenle kaçındım; okunması rahat ve anlaşılır bir yazı hazırlamaya çalıştım. Teorik bilgileri oldukça az tuttum ve KGK güç koruması ile ilgili en temel soruların yanıtlarını sunmaya çalıştım. KGK kullanıyorsanız, KGK satın almayı düşünüyorsanız veya güç elektroniğinin bu önemli uygulamasına ilgi duyuyorsanız yazıyı okumaya devam edebilirsiniz.
KGK nedir?
KGK’lar isminden de anlaşılacağı üzere genellikle üretime yönelik kullanılan pahalı ve hassas elektronik cihazları, bilgisayarları, otomasyon sistemlerini ve benzeri diğer uygulamaları kesintisiz elektrik enerjisi ile beslemek üzere tasarlanmıştır. KGK’lar çalışma şekli itibariyle kritik yük olarak nitelendirdiğimiz bu yükleri sadece elektrikler kesildiğinde korumaz, onları şebeke geriliminden daha kaliteli ve daha kararlı olan bir gerilimle de besler. Binalarımızda ve işletmelerde kullanılan elektrik enerjisi, varlığından kolayca haberdar olamadığımız birtakım bozucu etkilerle (şebekeden veya yükten kaynaklanan) bozulur ve kritik yüklerimiz için artık kullanımı riskli hale gelir! Bu noktada göz ardı edilmemesi gereken husus şudur: Elektrik kalitesindeki bu bozulmanın beslediği yükler üzerindeki olumsuz etkisi hemen görülebileceği gibi (örneğin bilgisayar ekranının donması veya bilgisayarın yeniden boot etmesi), uzun aylar sonra beklenmedik şekilde de (kablo ve transformatörlerin kullanılamaz hale gelmesi) ortaya çıkabilir. Şebekede ortaya çıkan bozucu etkiler şebeke kaynaklı (hatların açılması/kapatılması), doğal nedenlere bağlı (yıldırım) veya tüketici kaynaklı (diğer güç tüketicileri tarafından hatların aşırı ve/veya dengesiz yüklenmesi) olabilir. Böyle bir resme sahip olan şebeke gerilimi ile pahalı ve son derece önemli olan yüklerimizi beslemek telafisi zor ve pahalı olabilecek sorunlara yol açabilir. KGK’lar kritik yüklerimizi şebekeden izole edip, tümüyle kendi ürettiği ideal gerilim(ler) ile kritik yüklerimizi besleyen gelişmiş, güç elektroniği esaslı cihazlardır. Mevcut ve muhtemelen kalitesi çok düşük şebeke gerilimini işleyip şekillendirerek kritik yüklerimizin ihtiyacı olan son derece kararlı, regüleli ve üç fazlı sistemler için dengeli gerilim dalga şekilleri oluşturur.
KGK’ların ayrıntılı çalışma prensibi ve devre yapısı karmaşıktır ve detaylı anlatımı bu yazının amacı değildir. Konuya ilgi duyanlar ve sorusu olanlar www.vehbibolatdanismanlik.com adresinde yer alan iletişim bilgilerinden bana ulaşabilir.
Doğru bilinen yanlışlar
Koruduğumuz bilgisayarlar, diğer bir deyişle bu ortamlarda işlenen ve saklanan bilgiler bizim için değerli olduğundan hem satın almadan önce, hem de kullanımları süresince KGK’lar hakkında bazı temel bilgileri bilmek önemlidir.
Dizel jeneratör veya gerilim regülatörü KGK’lar yerine kullanılabilir. Yanlış. Her ne kadar hem dizel jeneratörler, hem de gerilim regülatörleri regüle edilmiş sabit bir gerilimi besledikleri yüklere uygulasalar da, elektrik kesintisi başladıktan hemen sonra KGK’ların temel işlevi olan kesintisiz güç koruması çözümünü sunamazlar! Bunun yanı sıra her iki sistemin, hızlı yük ve şebeke gerilimi değişimlerinde yük geriliminde oluşabilecek gerilim sapmalarını düzeltme hızı KGK’larda olduğu kadar hızlı değildir.
KGK’lar güvenilir cihazlar değildir. Yanlış. Sahip olduğu gelişmiş ve karmaşık yapısı nedeniyle büyük çoğunluk tarafından bu şekilde düşünülen KGK’lar artık saha çalışmasıyla kendini kanıtlamış ve tasarımı olgunlaşmış cihazlardır. Hava alanlarında, tıp uygulamalarında kullanılması zorunlu hale gelmiş güç koruma sistemleridir ve iki arıza arası ortalama süreleri (MTBF) çok yüksektir.
Kritik yükler için online KGK yerine line interactive KGK kullanılabilir. Yanlış. Line interactive KGK’lar normal çalışmaları esnasında yük için daha kaliteli olan gerilimi çift güç dönüşümü ile oluşturmazlar; yerine, şebeke gerilimini doğrudan veya kademeli düzenleyerek yüke uygularlar. Dolayısıyla şebekede ortaya çıkabilecek tüm bozulmalar olduğu gibi yüke uygulanmış olur. Bu tür güç kalitesi bozulmalarına karşı hassas olan yükler (örneğin hastane, finans merkezleri) mutlaka online KGK’lar üzerinden beslenmelidir.
KGK’larda otomobil aküsü rahatlıkla kullanılabilir. Yanlış. Otomobil aküleri elektrik enerjisini depolamakla birlikte KGK sistemlerinde kullanılamazlar. Yapı itibariyle otomobil aküleri araba motorunun ilk çalışması için gereken gücü sağlar; motor çalıştıktan sonra aküye olan ihtiyaç ortadan kalkar. Araba aküsünden ihtiyaç duyulan güç kısa süreli ve yüksektir. Oysa KGK çalışmasında elektrik kesintisi süresince aküden, örneğin 15 dakika süreyle, yükün ihtiyacı olan güç çekilecektir.
KGK’lar çok pahallı güç koruma çözümleridir. Yerine daha basit ve ucuz başka çözümler kullanılabilir. Yanlış. Korudukları sistemin arızalanması veya beklendiği şekilde çalışmaması halinde ortaya çıkabilecek finansal kayıp ve sorunların düzeltilmesi için harcanacak zaman ve para çoğu kez KGK yatırımın çok üstünde olacaktır. Başlangıçta KGK’ya yapılacak yatırım zaman içinde sağladığı güvenilir çalışma ile kendini amorti edecektir.
Bu yazımızda KGK sistemlerini ilk kez tanıyacak okuyucuya tanıtıcı nitelikte bilgiler sunulmuştur. Umarım yazı bu anlamda amacına hizmet etmiştir.
