Barkod teknolojisine genel bakış ve karekod
Haftasonu ailece alışveriş yaptığınız markette kasaya yaklaşıp ödeme yapmayı beklerken ; 1940'larda ABD'li bir öğrencinin bulduğu barkod teknolojisi olmasaydı herhalde saatlerce kuyrukta ödeme için beklemek zorunda kalacaktınız.
Evet belirtildiği üzere hayatımızda birçok işi kolaylaştıran barkod teknolojisi ve ekipmanları da tam da yukarıda anlattığım mizansene benzer bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu yazımızda kısaca barkod teknolojisine değindikten sonra gelişen teknoloji arasında kendi yerini sağlamlaştırmayı ilke edinen Karekodlar ve QR Code teknolojisine değineceğiz.
Barkod ve teknolojisi
Barkod yabancı dilde “çubuk,çizgi” anlamına gelen “bar” kelimesine teknolojisinin kullanım amacına uygun olarak “code” sözcüğünün eklenmesi ile ortaya çıkmış bir kelime ve teknolojidir. Aslında ismini yaptığı işten almış desek hata yapmış olmayız. 1940'larda bir master öğrencisine gelip marketindeki ürünlere tek tek etiket yapıştırmakla uğraşmak istemeyen adam aslında tam da bu sistemi tarif ediyordu. Ve bu eşsiz teknolojinin doğuşunu başlatmış olduğunu kesinlikle bilmiyordu.
Teknik anlamda bakıldığında aralarında boşluklar bulunan farklı kalınlıktaki çubukların bir okuyucu tarafından okunarak farklı rakam ya da harflerin ifade edilmesidir. Ancak bu teknoloji günümüzde o kadar gelişmiştir ki ; bugün barkodlarin girmediği sektör kalmamıştır.Özellikle perakende ve sevkiyat işlerinin yapıldığı sektörlerin ana unsurlarındandır.
Barkodlama tekniği evrensel ürün kodlarından “code 39, code 128” gibi belli standartlar eşliğinde yapılır. Bunun yanısıra barkodlar aslında okuyucu kafaların türlerine göre isimlendirilir ve şekillenirler. Piyasada en çok bilinen barkod okuyucular tek boyutlu ya da tek satirli ya da çizgi barkod diye adlandırılan tek boyutlu barkodlardir. Tek bir zeminde sıralı çubukları okuyabilmektedirler. İki boyutlu ya da iki satırlı ya da matrix adıyla bilinen barkodlar ise farklı desen ve şekilde oluşturulmuş içerisine kod,URL,text vb. materyallerin gömüldüğü desenleri de okuyabilmektedir. Bu iki temel türün yanısıra içice barkod diye bilinen bir tür de vardır. Bahsedeceğimiz Karekod ve QR Code'ların da iki boyutlu yani matrix barkodlar türüne girdiğini söyleyelim
Karekod türleri ve QR Code
Bu barkod teknolojisi otomobil sektörüne yardımcı olmak adına ilk barkod teknolojisinin icadından seneler sonra 1994’te Japon bir firma tarafından bulunmuştur. QR Code'un bir diğer adının da ” Karekod ” olduğu bilinir ancak “Karekod” tanımı iki boyutlu, matrix kodlayıcılar için genel bir tanımdir. Yani her iki yönde veri depolayabilen, o verilerin okunabildiği barkod türleridir. Bu ismi kare şeklinde yapılan ve içine kod,text gibi materyallerin konulduğu desenlerden almaktadır. Karekod barkod türleri arasında QR Code, DataMatrix ve Aztek Kod bulunmaktadır. Son yıllarda sıklıkla kullanılmalarında mobil uygulamalarla bütünleşik olmalarının payı büyüktür.
QR Code standart barkod teknolojisi ve tek boyutlu barkodlara göre veri taşıyabilme açısından oldukça yeteneklidir. Nümerik, Alfanümerik ve Binary karakterleri, yüksek kapasitelerde taşıyabilmesi tercih nedenlerinden biridir.
Datamatrix Code: Bu Karekod türü dünyada ve ülkemizde oldukça geniş bir kullanım alanına sahip olmakla beraber en çok ve en bilinen uygulaması eczanelerde ilaç kutularının üstündeki kodlardır. Datamatrix'ler siyah ve beyaz yapılardan meydana gelir. Her siyah yapı 0, her beyaz yapı 1 sayısına (tersi de söz konusudur) yani bilgisayar teknolojisinin temelindeki “bit” oluşumuna tekabül etmektedir. Karekodlarda belirtmemiz gereken başka bir nokta ise hata oranlarının çok düşük olmasıdır, örneğin Datamatrix’lerin 10 milyon karakterde en fazla 1-2’dir.
Aztek Code: Kare şeklinde oluşmuş olan bu kodun ortasında göz şeklinde bir şekil ve etrafında yapılar bulunmaktadır.
QR Code: Japon şirketi tarafından otomotiv sektörü amaçlı oluşturulan bu kod son yıllarda popülaritesini birçok sektörde artırmıştır.
Klasik barkodların barındırdığı veriler, materyaller arttıkça barkod alanlarının büyümek zorunda olması QR Code'larin doğmak zorunda olmasına ve yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Çünkü QR Code'lar çok küçük boyutlarda yapılabilmekte ve içerisine aynı veriler yüklenebilmektedir. Klasik barkodlar gibi tek yönlü değil yön bağımı olmadan okuma yapılabilmesi ise ilgi odağı oldukları başka bir noktadır. Tek boyutlu barkodlar sadece sağdan-sola ya da soldan-sağa veri barındırırken QR Code'larda her kenar ve karede veri taşımaktadır. Açıklamak gerekirse; tek boyutlularda bir satırda en fazla 20 karakter taşınabilirken, QR Code’lar bir düzine kadar veri ile birkaç yüz kat veri taşınabilir (matrix mantigi). Sayısal karakter olarak 7 binin üzerinde veriyi küçük bir QR Code ile taşımanız mümkündür.
QR Code Bölümleri
Bir QR Code okuyucu tarafından tanınabilmesi açısından birçok bölümden oluşur. Bu bölümler yapılar sürüm bölümleridir.
Finder Pattern: Code’un tanımlanması ve 360 derece okunabilmesi için Code’un belli başlı yerlerinde bulunan göz şeklindeki bölümlerdir.
Timing Pattern: Zamanlama şablonu olarak koordinat bilgilerini taşıyan bölümdür.
Format ve Version
Info: Format ve sürümle ilgili bilgilerin alındığı bölümlerdir.
Alignment Pattern: Okuyucular Code’u okurken kir,iz,yırtılma gibi çevresel şartlardan (ışık hariç) etkilenmeden veriyi okuyabilirler. Bu işlem ancak ve ancak Alignment yani hizalama bölümleri sayesinde olmaktadır.
Bahsetmiş olduğumuz gibi QR Code'larin çok geniş kullanım alanları bulunmaktadır. Bunlara birkaç örnek verecek olursak;
– Basit anlamda her türlü text,kod,resim barındırılmasi
– e-posta, SMS gönderimi
– Tanıtım amacıyla ( Facebook, Twitter vb. ) reklam mecrai
Bir üniversitenin kütüphanesinde olduğunuzu hayal edin. Ögrenciler arayacakları kitapları nerede bulacaklarını kütüphane girişindeki QR Code'lu bir tasarımdan öğrenseler ve kitabı bulduklarında ise rafın yanındaki QR Code'u okutup kitap ile ilgili özet, yorum gibi bilgileri bulabilseler sizce de çok güzel olmaz mıydı? Üstelik böyle birşeyi hayata geçirmek tamamen ücretsiz ve zahmetsizken. Bu vermiş olduğum örnek sayısız çoğaltılabilir
İpucu: Her ne kadar QR Code ile yapılan tasarımlar güzel olsa da aynı boyutta bir Code'un içine 10 karakter ile 1000 karakter koymanın doğru okumak anlamında farklılıklar gösterebileceğini unutmamak gerekir. Piyasada bulunan karekod okuyucularla bu okuma işlemini yapmak istiyorsanız karakter sayısından bağımsız okuma yapacak okuyucu rahatlıkla bulabilirsiniz. Ancak bu işlemi telefon üzerinden yapacaksanız telefonunuzun kamera çözünürlüğü, ortamın ışık yeterliliği, okunacak Code yüzeyinin pürüzlü olup olmamasına dikkat etmek zorundasınız.
