Beş Araçla Geleceğe Seyahat

Yazan: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Milli Teknoloji Genel Müdür Yardımcısı İrfan Keskin

İnsanoğlu, daima teknolojinin merkezi olmuş ve olmaya da devam edecektir. Ne kadar zeki olursa olsun tüm teknolojiler, insana hizmet için var olan araçlardır. İklim ve doğal çevrenin korunması, afet ve acil durum risklerinin azaltılması, vb. insan merkezli konularda karar destek sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanılması, insanoğlunun daha güvenli, daha konforlu ve daha huzurlu bir ortamda yaşamasına katkıda bulunacağı inkâr edilemez bir gerçektir. Bu gerçekten hareketle, 21’inci yüzyılda yenilikler ve teknolojiler standart olmuş şekilde gelişmelerine devam etmektedir. Ancak ülkemiz geleceğe seyahat ediyorken bilişim teknolojilerinde gelişim ve yaygınlaşma sancısı çeken aşağıdaki başlıklar öne çıkmaktadır.

1. Açık Kaynak Kodlu Bilişim Sistemleri Yaygınlaşacak

Teknolojinin İNSAN’ı kullandığı kapalı sistemler yerine, İNSAN’ın teknolojiyi kullandığı açık kaynak kodlu sistemlere yönelerek teknolojiden önce insana önem verilecektir. Açık kaynak kodlu sistemlerin en önemli özelliği bağımlı olmamaları yani özgür olmalarıdır. Bu özellik sadece sistemlerin ve yazılımların özgür olması olarak algılanmamalıdır. Burada asıl önemli mesele gençlerimizin yeteneklerini özgürce sergileme ve yeni icatlar yapma ortamına kavuşmasıdır. Bu ortamda üretilen veriler, belgeler özgür ve açık bir şekilde platform ve uygulama bağımsız dolaşacak, arşivlenecek ve paylaşılabilecektir. İnsan aklı yalnızca üretim sürecinin belirleyici bir unsuru olmakla kalmayacak, doğrudan bir üretim gücü olacaktır. Açık kaynak ve özgür yazılımlarla birlikte sermaye artık insanın aklı ve yetenekleri olacaktır.

2. Konuma Dayalı Teknolojiler Yaygınlaşacak

Coğrafi bilgiye, başka bir ifadeyle konum verisiyle ilişkilendirilmiş bilgiye dayalı karar verme süreçleri öne çıkacaktır. Coğrafi bilgi teknolojilerinin önemi, gerek kamu kurumlarında gerek özel sektörde, gerekse akademik camiada artacaktır. Zira artık, konum verisi bilginin en önemli bileşeni haline gelmiştir. Uydudan görüntüleme ve haberleşme, coğrafi bilgi sistemleri, uzaktan algılama, global konum belirleme gibi birbiriyle bütünleşik coğrafi bilgi teknolojileri, konuma dayalı karar verme süreçlerinde her düzeyde hayatımızın ayrılmaz bir parçası olacaktır. Bu teknolojileri kullanan sanal-arttırılmış gerçeklik, otonom araçlar ve silah sistemleri, robotik sistemler, akıllı şehirler, afet ve acil durum uyarı sensörleri, karar destek sistemleri, iş zekâsı gibi sistem ve ürünler yaygınlaşacaktır. Coğrafya, insanın kaderini belirlerken, gelecekte de teknolojinin kaderini yine coğrafya yani coğrafi veri yani konum verisi belirleyecektir.

3. Stratejileri Dijital Sistemler Belirleyecek

Her hareketin veri ürettiği ve giderek daha karmaşık hale gelen bir dünyada rekabet edebilmek için strateji geliştirme süreci, uygulama ve sonuçları izleme süreçlerinde de yeni yöntemleri zorlayıcı kılmaktadır. Her düzeydeki lider ve yönetici, daha geniş bir değişken yelpazesini ve gelecek senaryolarını düşünmek zorundadır. Teknoloji destekli strateji platformları, stratejistlerin çok çeşitli gelecek olasılıkları hakkında daha tutarlı düşünme ve planlamalarına yardımcı olacaktır. Doğal dil işleme ve makine öğrenimi dâhil olmak üzere gelişmiş analitik, otomasyon ve yapay zekâyı da içine alan dijital sistemler yaygınlaşacaktır. Liderlerin, sürekli olarak daha akıllı stratejik seçimlere yönlendirilmelerine, görünüşte alakasız olaylar hakkında daha kapsamlı ve daha doğru fikir edinmelerine yardımcı olacaktır. Böylece, oluşturulan stratejilerin gerçekçiliği, tutarlılığı ve uygulanabilirliği daha da artacaktır. Ekonomi, savaş, tıp, eğitim, sanat stratejileri, dijital sistemler ile yeniden şekil alacaktır. Tüm bunların ötesinde dijital sistemler ile milyarlarca satır, resim, envanter içerisinden elde edilen bir rakam, bir kelime, bir renk modern ve çevik stratejik kararların verilmesinde önemli rol oynayacaktır.

4. Bilgi Depolama ve İşleme, Masaüstünden Buluta; Bilgi Üretimi ve Tüketimi, Masaüstünden Mobile Kayacaktır

İnsanoğlu, artık belli bir mekâna kapalı olmaktan öte, sürekli hareket halindedir. Bu hareket, odadan odaya, ülkeden başka ülkeye olabilmektedir. Bu durumda, bilgi üretimi de mobil olmakta ve benzer şekilde bilginin tüketimi de mobile doğru kaymaktadır. Diğer taraftan, merkezi ortamlarda depolanan, işlenen ve sunulan bilgi, gerek güvenlik, gerek etkinlik, gerekse hacim (big data) ihtiyaçları nedeniyle, farklı mekanlarda (distributed), tekrarlı (replike) ve güvenli (blockchain) olarak bulut teknolojilerinde depolanacaktır. Bilginin işlenmesinde ve sunulmasında, masaüstü platformlar ve yazılımların yerini web servisleri alacaktır. Bu servislerlere örnekler, PaaS: Plastform as a Service, SaaS: Software as a Service, DaaS: Desktop as a Service,  Data as a Service, IaaS: Infrastructure as a Service, AIaaS: Artificial Intelligence as a Service, BaaS: Backend as a Service, CaaS:  Cloud as a Service, Containers as a Service, vb gibi. Hem kurumsal hem de bireysel süreçlerde kullanılan servisleri buluta, mobile taşınacak ve mobil cihazların kullanımı zorunluluk haline gelecektir.

5. Bilgi Güvenliğinin Önemi Çok Artacaktır

İnsanlığın var oluşundan bu yana güvenlik her zaman önemli olmuştur. Modern çağda da durum aynıdır. Bir sitenin güvenliği, bina güvenliği, evin güvenliği diye devam eden aşamalı güvenlik çözümleri günlük yaşamımızda uyguluyoruz. İşte aynı şekilde bilişim ve haberleşme ağları, veriler, uygulamalar, iş yükleri ve diğer kaynakların ihlallerini önlemek ve güvenlik kontrollerini mümkün olan en düşük düzeyde başlatmak için bilgi güvenliği; bireysel, ve yönetilebilir birimler halinde mikro bölümlere ayrılacaktır. En az ayrıcalık ilkesine dayalı olarak erişim sınırlandırılacaktır. Geçmişte ortaya çıkan, günümüzde var olan ve gelecekte de artacak olan bilgi hırsızlığı, veritabanı erişimini kilitleme, mali işlemlere yetkisiz erişim, kişisel bilgilerin çalınması, haberleşmenin dinlenmesi veya engellenmesi vb. birçok yasadışı bilgi güvenliği ihlalleri nedeniyle bilgi güvenliğinin mevcut önemi çok daha artacaktır. “Veri” ve verilerin işlenmesi sonucu elde edilen “bilgi” değerli varlıklar olmaya devam edecektir. Bir sırrın, sır olmasının sebebi güvenli şekilde saklanmasındandır. Aynı şekilde bilgi de güvenliği ve bütünlüğü sağlandığı sürece bilgi olmaya devam edecektir.