Bir arama motoru etrafında oluşturulan zengin ekosistem  

Teknoloji alanında önemli bir oyuncu olan Yandex’in, sadece Rusya’da değil aynı zamanda Bağımsız Devletler Topluluğu bölgelerinde de önemli bir etki bulunmaktadır. Şirketin çeşitli dijital hizmetleri, Türk kullanıcılar arasında da gittikçe popüler bir hale gelen amiral gemisi ürünü Yandex Search ile başlamıştı. Yandex Search, artık kullanıcı deneyimlerini iyileştirmeyi, bilgi teknolojilerinin gelişimine katkıda bulunmayı ve eğitim ile ilgili girişimleri desteklemeyi amaçlayan birbiriyle bağlantılı çeşitli hizmetleri entegre ediyor. Şirketin kendine özgü ekosistemi; Maps, Taxi, Eats, Metrica ve bir sanal asistan olan Alice gibi hem özel hem de ticari ihtiyaçlara yanıt verebilen oldukça çeşitli çözümleri kapsıyor.

Yandex’in son birkaç yıldır dijital alanda yaptığı sürekli inovasyonlar, yapay zeka teknolojilerinin uygulanmasıyla dikkat çekiyor. YandexGPT gibi dil modellerinin hizmetlere entegre edilmesi, Yandex Navigator gibi mevcut hizmetlerin doğruluğunu artırmakla kalmayıp YandexART ve Shedevrum gibi yeni çözümlerin geliştirilmesini de sağladı. Yandex’in yapay zeka destekli bu tür gelişmeleri, kullanıcıların geniş ürün ve hizmet veritabanlarıyla daha kolay etkileşime girebilmesini ve hatta sesli komutlar kullanmasını sağlayarak daha rafine ve tatmin edici bir deneyim sunuyor.

Bir geçit kapısı olarak arama motoru
Arama motoru yandex.ru, 23 Eylül 1997 tarihinde uluslararası bilgi teknolojileri fuarı Softool’da ilk kez görücüye çıktı. Kurucular, büyük miktarda veriyi işleme konusundaki hünerlerini göstermek için Runet’in tamamını indekslediler. Runet o tarihte yaklaşık 4 GB metin içeren 5.000 web sitesinden oluşuyordu.
2000 yılına gelindiğinde ise, arama motoru, özel veri setleri, ürün veritabanları ve haber kaynaklarını inceleyerek yeteneklerini web araması yapmanın da ötesine taşıdı.

Burada önemli olan nokta, modern bir arama motorunun birincil işlevinin çok ötesine geçtiğidir, yani sadece web’deki üçüncü taraf kaynaklardan bilgi bulmakla ilgili değildir. Örnek olarak, bir kullanıcı bir kuruluşu aradığında o kuruluşun harita üzerindeki tam konumuna ihtiyaç duyabilir ve bu da haritalama çözümlerinin temel arama işlevleriyle entegre edilmesi anlamına gelir. Kullanıcı bu konuma gitmek isteyebilir ve bu da yol trafik bilgileri, toplu taşıma rotaları ve araç çağırma seçenekleri gibi hizmetlerin geliştirilmesini gerektirir.

Dolayısıyla, günümüzde herhangi bir arama motoru oldukça basit bir sorgunun çok sayıda hizmete yol açabileceği çeşitli kullanıcı etkileşimleri için giriş noktasıdır, aslında bir tür geçit kapısıdır. Ek olarak, birçok kullanıcı için arama motorları ile internet arasında çok az ayrım olduğunu ve arama yapmanın dijital keşif için birincil arayüz görevi gördüğünü belirtmek gerekir. Bu durum, eksik veya yanlış yazılmış isimler yazıp düzeltilmeleri ve tamamlanmaları için bir arama motoruna güvenmek gibi yaygın olarak sergilenen davranışlarda açıkça görülmektedir. Giderek daha fazla kullanıcı belirli ürünleri bulmak için arama motorlarını kullanması, anında satın alınabilecek ürünleri doğrudan sergileyen e-pazaryerlerine de ihtiyaç yaratıyor. Alım satımın olduğu bir yerde reklamların da olması kaçınılmazdır ve bu da arama motorlarının yerine getirdiği bir başka önemli işlevi ortaya çıkartır.

Harita ve Navigasyon
2004 yılında piyasaya sürülen Yandex Maps, başlangıçta birkaç şehrin ayrıntılı yerleşim planlarıyla birleşik bir Avrupa haritası sunuyordu. Aynı reklamverenlerin Yandex Search aracılığıyla potansiyel müşterilere erişebildiği ve kapsamlı reklam hizmetlerinden yararlanabilmesinde olduğu gibi, Yandex Maps de müşterilerin kuruluşlar, işletmeler ve bir şehirdeki önemli yerler hakkında bilgi bulmasını sağlar. Kullanıcılar bununla da sınırlı kalmayıp konumların görüntüleyebilir (artık 3D olarak mevcut), en iyi erişim noktalarını belirleyebilir ve diğer kullanıcıların yorumlarını görebilir. Dahası, Yandex kullanıcıları farklı ilgi çekici yerler hakkında fotoğraf ve video yükleyerek Maps’in geliştirilmesine yardımcı olabiliyor ki bu sürece “mekansal kitle kaynak kullanımı (spatial crowdsourcing)” adı veriliyor. Bütün bunların üzerine, 2012 yılında sürekli güncellenen şehir haritaları, rota planlama ve sesli asistan özelliklerine sahip Navigator uygulaması hayata geçirildi.

Taxi, Drive, Delivery, Market, Lavka ve Eats
Yandex Products, Yandex’in ilk teslimat hizmetlerinden biriydi ve daha sonra 2002 yılında adı Yandex Market olarak değiştirildi. Yandex Market o zamanlar giyim, ayakkabı, kitap, kozmetik, kırtasiye ve oyuncak dahil olmak üzere 150 çevrimiçi mağazadan ürünler sunuyordu. Amazon’un ilk yıllarından pek de farklı değildi.
Makine öğrenimi teknolojisinin Yandex haritalama çözümlerinin gidişatını belirlemeye başlamasıyla birlikte, Yandex Taxi 2011 yılında mobil bir hizmet olarak ortaya çıktı ve ertesi yıl web sürümü piyasaya sürüldü. Aynı yıl Yandex Market’in de kendi mobil uygulaması çıktı.
Yandex daha sonra Yandex Market’i yeniden keşfederek, ürün arama ve karşılaştırma için büyük ölçekli bir portal olarak hizmet vermeye başlayan iş modelini geliştirdi. Bunun için yeni bir e-pazaryeri oluşturuldu ve Yandex Market bugün yaklaşık 62.000 ortak mağazadan 53 milyondan fazla ürünü seçmek ve satın almak için kapsamlı bir platforma dönüştürüldü.

Yandex, bütün bu geliştirmeleri tamamlamak için 2020 yılında Yandex ekosistemindeki tüm hizmetleri (Taxi, Drive, Delivery, Yandex Eats, Yandex Market ve Lavka) tek bir kullanıcı dostu dijital ortamdan sunan evrensel bir mobil uygulama olan Yandex Go’yu piyasaya sürdü. Nihayetinde Yandex bugün araç çağırma ve teslimatta liderdir ve günde 10 milyon yolculuk ve 1 milyon yemek siparişi gibi rakamlara ulaşmıştır. Bu başarıda, tahmini varış sürelerini iyileştiren ve süreye bağlı en kısa yol algoritmaları aracılığıyla rotaları optimize eden makine öğrenimi önemli bir rol oynamıştır.
Aynı Yandex Search’in tüm ekosisteme açılan bir geçit görevi görmesi gibi, Yandex Maps de Yandex’in tüm navigasyon tabanlı hizmetleri için aynı görevi görmektedir.

Alice, Yandex Station, Smart Home ve YandexGPT
Yandex’te makine öğrenimi ve yapay zekanın gelişimi sadece Yandex Maps, sürücüsüz araçlar veya robotlarla ilgili değil. Şu ana kadar Yandex’in yapay zeka çözümlerinden üçü Doğal Dil İşleme (NLP) olarak bilinen yöntem üzerine inşa edildi: Alice, Yandex Station ve Smart Home.
Şirket, 2023 yılında kendi üretken yapay zeka çözümü olan YandexGPT’yi tanıtarak yapay zeka alanına gelişmesine katkıda bulundu. Mayıs ayında yayınlanan beta sürümü, Alice’in yaratıcı görevler için kapasitesinin daha da yükselmesini sağladı. Yandex’in süper bilgisayarlarıyla geliştirilen bu dil modeli, kullanıcılara gerçek zamanlı olarak daha yoğun bir deneyim sunmak amacıyla şimdi Yandex Search’e entegre ediliyor. YandexGPT aynı zamanda Yandex Market kullanıcılarının özet müşteri yorumları da dahil olmak üzere ürünle ilgili tüm bilgileri tek bir yerde hızlı bir şekilde görüntülemelerine olanak tanıyarak alışveriş deneyimini de iyileştirdi.

Geleceğe bakış
Kazanılan bu ivme üzerine yapılan YandexGPT 2’nin son sürümü ise önceki modele göre yanıt kalitesinde %67’lik bir iyileşme göstermeyi başararak Türk medyasının da ilgisini çekti. 330 milyon görsele ulaşan yapay zeka eğitim verilerindeki 1,5 kat artış, yeni modelin oldukça çok yönlü olmasını sağladı. Bu teknoloji, Yandex ekosistemindeki farklı hizmetlere dahil edildikçe, yapay zeka destekli çözümlerle daha iyi etkileşimler ve daha memnun kullanıcılar ortaya çıkacaktır.
Bu teknoloji Yandex ekosistemindeki farklı hizmetlere tam olarak dahil edildikçe, kaçınılmaz olarak yapay zeka destekli çözümlerle daha iyi kullanıcı etkileşimlerine yol açacaktır. Dahası, Yandex gibi bir oyuncunun durağan bir bölgesel ortama girmesi, sağlıklı bir rekabet ortamının teşvik edilmesinde ve yerel dijital hizmetlerin çeşitlendirilmesinin yanı sıra geliştirilmesinde de önemli bir rol oynayabilir. Böylesine hızlı bir değişimin işleri canlandırması ve pazara canlılık getirmesi, nihayetinde son kullanıcıya ek faydalar sağlaması ve böylece memnuniyet düzeylerini yükseltmesi oldukça muhtemeldir.