Blockchain yeni bir Web 3.0 mı?
*Deniz Cengiz
Blockchain, internet kullanıcılarına değer yaratma imkanı verir ve dijital bilgi doğrulamasını yapar. Peki, bu yeni yöntem, ticari uygulamalar için ne gibi sonuçlar doğuracak?
Akıllı sözleşmelerDağıtılmış defterler, belirtilen koşullar karşılandığında uygulanacak basit sözleşmelerin kodlamasını mümkün kılar. Ethereum, bu olasılığı gerçekleştirmek için özel olarak inşa edilmiş bir açık kaynak kodlu Blockchain projesidir. Ethereum, başlangıç aşamasında, gerçekten de dünya çapında değişen bir ölçekte Blockchain'in kullanışlılığını artıracak bir potansiyele sahiptir.
Teknolojinin mevcut geliştirme düzeyinde akıllı sözleşmeler basit işlevleri yerine getirmek üzere programlanabilir. Örneğin, bir finansal enstrüman, Blokchain teknolojisi ve Bitcoin'in ödemenin otomatikleştirilmesini sağlayan bazı kritere uyduğunda türev olarak ödenebilir.
Paylaşım ekonomisiUber ve AirBnB gibi şirketler geliştikçe, paylaşım ekonomisinin de geliştiği zaten kanıtlanmış bir başarı. Bununla birlikte şu anda, bir paylaşım servisine çağrı yapmak isteyen kullanıcılar Uber gibi bir aracıya güvenmek zorundadırlar. Taraflar arası ödemeleri etkinleştiren Blockchain, taraflar arasında doğrudan etkileşime giden kapıyı açar – gerçekten merkezi olmayan bir paylaşım ekonomisi ortaya çıkar.
Erken bir örnek olan OpenBazaar, taraflar arası eBay yaratmak için Blockchain kullanır. Uygulamayı bilgisayar cihazınıza indirip, işlem ücreti ödemeden OpenBazzar sağlayıcılarıyla işlem yapabilirsiniz.
CrowdfundingKickstarter ve Gofundme gibi Crowdfunding girişimleri ortaya çıkan taraflar arası ekonomi için ileri çalışmalar yapıyor. Bu sitelerin popülerliği, insanların ürün geliştirmede doğrudan bir söz sahibi olmasını istemesidir. Blockchain, potansiyel olarak kalabalık kaynaklı girişim sermayesi fonları yaratarak bu ilgiyi bir sonraki seviyeye taşıyor.
2016'da, Ethereum tabanlı DAO (Merkezi Olmayan Özerk Kuruluş) böyle bir deney yaparak, iki aydan biraz fazla bir sürede şaşırtıcı bir şekilde 200 milyon ABD doları tutarında bir gelir sağlamıştır. Katılımcıların “DAO Hisseleri” satın alarak, akıllı sözleşme ve risk sermayesi yatırımlarında oy kullanmalarını sağlandı (Oy verme gücü DAO'nun tuttuğu DAO sayısına orantılı idi). Proje kaynağının kesilmesi, projenin feci sonuçlar doğuracak şekilde uygun bir ön inceleme yapılmadan başlatıldığını kanıtladı. Ne olursa olsun, DAO deneyinde Blockchain'in “Yeni bir ekonomik işbirliği paradigması”nı başlatma potansiyeline sahip olduğu kanıtlanmış oldu.
YönetimSonuçları tamamen şeffaf ve halka açık hale getirmek suretiyle, dağıtılmış veritabanı teknolojisi seçimlere veya başka türlü ankete tam şeffaflık getirebilir. Ethereum tabanlı akıllı sözleşmeler, işlemi otomatik hale getirmeye yardımcı olur.
Uygulama, Tahsis Odası, örgütsel karar vermenin Blockchain'da gerçekleşmesini sağlar. Uygulamada bu dijital varlıkları, sermaye veya bilgileri yönetirken şirket yönetişimi tamamen şeffaf ve doğrulanabilir demektir.
Tedarik zinciri denetimiTüketiciler giderek şirketlerin etik ilkelerinin gerçek olduğunu söylemek istiyorlar. Dağıtılmış defterler, satın aldığımız şeylerin arka planlarının orijinal olduğunu onaylamanın kolay bir yolunu sunar. Şeffaflık, bir ürün numarasına karşılık gelen, tarih ve konumun Blockchain tabanlı zaman damgası ile birlikte gelmesiyle sağlanmaktadır.
İngiltere merkezli Arz, bir dizi tüketici ürünü için tedarik zinciri denetimi yapan bir şirkettir. Arz, bir kaynak pilot projesi olan Ethereum blok zincirini kullanarak, Japonya'daki Sushi restoranlarında satılan balıkların Endonezya'daki tedarikçileri tarafından sürdürülebilir olarak hasat edilmesini sağlıyor.
Dosya saklama alanıİnternetteki dosya saklama alanını merkezileştirmek, net faydalar getiriyor. Verileri ağ boyunca dağıtmak, dosyaların saldırıya uğramasına veya kaybolmasına karşı korur.
Inter Planetary File System (IPFS), dağıtılmış bir web'in nasıl çalıştığı kavramsallaştırmayı kolaylaştırır. Bittorrent'in verileri internet çevresinde gezdirme biçimine benzer şekilde IPFS, merkezileştirilmiş istemci – sunucu ilişkilerine (yani geçerli web'e) duyulan ihtiyacı ortadan kaldırır. Tamamen merkeziyetçi olmayan web sitelerinden oluşan bir internet, dosya aktarımını ve aktarım sürelerini hızlandırma potansiyeline sahiptir. Böyle bir gelişme sadece basit bir yenilik değil, şu anda aşırı yüklenmiş içerik yayınlama sistemleri için gerekli bir yükseltmedir.
Tahmin piyasalarıOlasılığa ilişkin tahminlerin Crowdsourcing'inin yüksek doğruluk derecesine sahip olduğu kanıtlanmıştır. Tahmin piyasalarında, olayın sonuçlarına göre ödeme zaten aktiftir. Blockchains, şüphesiz gelecek yıllarda başka uygulamaları da kapsayacak bir “kalabalığın bilgeliği” teknolojisidir.
Yine de Beta'da, tahmini pazar uygulaması Augur, gerçek dünya olaylarının sonucuna ilişkin pazarlama teklifleri sunar. Buna göre katılımcılar, doğru tahminde bulunarak para kazanabilirler. Doğru sonuçta satın alınan hisse sayısı arttıkça, ödeme o kadar yüksek olur. Küçük bir fon taahhüdü ile (bir dolardan daha düşük bir para birimi ile), herkes soru sorabilir, tahmin edilen bir sonuca dayalı bir pazar oluşturabilir ve pazarın ürettiği tüm işlem ücretlerinin yarısını toplayabilir.
Fikri mülkiyetin korunmasıBilindiği gibi, sayısal bilgi sonsuz kere kopyalanabilir ve internet sayesinde yaygın şekilde dağıtılabilir. Bu web kullanıcılarına global olarak bir altın madeni imkânı sağlar. Bununla birlikte, telif hakkı sahipleri fikri mülkiyetleri üzerinde kontrolü kaybeder ve sonuç olarak maddi kayıplar yaşar.
Akıllı sözleşmeler, telif haklarını koruyabilir ve yaratıcı eserlerin çevrimiçi satışını otomatikleştirerek dosya kopyalama ve yeniden dağıtım riskini ortadan kaldırır.
Mycelia, bir eşler arası müzik dağıtım sistemi oluşturmak için blokçık kullanır. İngiltere şarkıcısı ve söz yazarı Imogen Heap tarafından kurulan Mycelia, müzisyenlerin şarkıları doğrudan izleyicilere satmalarının yanı sıra üreticilere lisans örnekleri sağlar ve şarkı sözü yazarlarına ve müzisyenlere telif ücreti dağıtmasına olanak tanır; bu işlevlerin tümü akıllı sözleşmelerle otomatikleştirilir. Kesirli kripto para birimi tutarlarında (mikro para ödemeler) ödeme yapmak için blok zincirlerin kapasitesi, blok zincirinin bu kullanım durumunun başarılı bir şekilde yerine getirir.
Nesnelerin interneti (IoT)IoT nedir? Elektronik cihazların belli tiplerinin ağ kontrollü yönetimi – örneğin, bir depolama tesisindeki hava sıcaklığının izlenmesi. Akıllı sözleşmeler, uzaktaki sistem yönetiminin otomasyonunu mümkün kılar. Yazılım, sensörler ve ağın bir bileşimi, nesneler ve mekanizmalar arasında veri alışverişini kolaylaştırır. Sonuç, sistem verimliliğini artırır ve maliyet izlemeyi geliştirir.
İmalat, teknoloji ve telekomünikasyon alanındaki en büyük oyuncuların hepsi IoT hakimiyeti için ellerinden geleni yapıyor. Samsung, IBM ve AT&T'yi düşünün. Mevcut operatörler tarafından kontrol edilen mevcut altyapının doğal bir uzantısı olan IoT uygulamaları, mekanik parçaların tahmini bakımından veri analizine ve kitlesel ölçekli otomatik sistem yönetimine kadar her alana yönelecektir.
MikrogridlerBlok zincir teknolojisi, mikrogridler tarafından üretilen yenilenebilir enerjinin alım satımına olanak tanır. Güneş panelleri fazladan enerji ürettiğinde, Ethereum tabanlı akıllı sözleşmeler otomatik olarak yeniden dağıtılır. IoT gerçek haline geldiği için benzer akıllı sözleşme otomasyonu uygulamaları birçok başka uygulamaya da sahip olacak.
Brooklyn'de bulunan Consensys, Ethereum için bir dizi uygulama geliştiren dünyanın önde gelen şirketlerinden biridir. Bu projelerden en dikkat çekenlerinden biri, dağıtılmış enerji donanımı ile çalışan Transaktif Izgara, LO3. Halen hazır ve çalışmakta olan bir prototip proje, microgrid enerjisinin izlenmesini ve yeniden dağıtımını otomatikleştirmek için Ethereum akıllı sözleşmelerini kullanıyor. “Akıllı Şebeke” olarak adlandırılan bu, IoT işlevselliğinin erken bir örneğidir.
Kimlik yönetimiWeb üzerinde daha iyi bir kimlik yönetimine ihtiyaç var. Kimliğinizi doğrulama özelliği, çevrimiçi gerçekleşen finansal işlemlerin kilit noktasıdır. Bununla birlikte, web ticaretiyle birlikte gelen güvenlik riskleri için telafi seçenekleri sınırlı ve eninde sonunda eksik ve yetersizdir. Dağıtılmış defterler ise, kişisel belgelerinizi sayısallaştırma imkanıyla, kimliğinizi ispatlamak için gelişmiş yöntemler sunar. Güvenli bir kimlik sahibi olmak çevrimiçi etkileşimler için de önemlidir, örneğin paylaşım ekonomisinde.
Sonuçta, iyi bir şöhret, çevrimiçi işlemleri gerçekleştirmek için en önemli koşuldur.
Dijital kimlik standartlarının geliştirilmesi oldukça karmaşık bir süreçtir. Teknik zorluklar bir yana, evrensel bir çevrimiçi kimlik çözümü, özel kuruluşlar ve hükumet arasında işbirliği gerektirir. Buna, farklı ülkelerdeki yasal sistemlerde dolaşma ihtiyacı da eklenince sorun katlanarak zorlaşıyor. e-Ticaret, şu anda web üzerinde güvenli işlemler için SSL sertifikasına (küçük yeşil kilit) dayanıyor. Netki, blokçu için bir SSL standardı yaratmayı isteyen bir şirkettir. Yakınlarda 3.5 milyon dolarlık yatırım yaptıklarını açıkladı. Bugünlerde bu yeni ürünün lansmanının yapılması bekleniyor.
Veri yönetimiBugün, kişisel verileri karşılığında insanlar Facebook gibi sosyal medya platformlarını ücretsiz olarak kullanabilirler. Gelecekte kullanıcılar, çevrimiçi etkinliklerinin ürettiği verileri yönetebilecek ve satabilecek. Küçük kesirli miktarlarda kolayca dağıtılabileceği için, Bitcoin – ya da buna benzer bir şey – muhtemelen bu tür işlemler için kullanılan para birimi olacaktır.
MIT projesi Enigma, kullanıcı gizliliğinin kişisel bir veri pazarının yaratılmasının ön şartı olduğunu anlamamızı sağladı. Enigma, bireysel veri kümelerinin düğümler arasında bölünmesine izin vermek için kriptografik teknikler kullanır ve aynı zamanda toplu hesaplamaları bir bütün olarak veri grubu üzerinden yürütür. Verileri parçalamak, Enigma'yı ölçeklenebilir hale getirir (verilerin her düğümde çoğaltılmasını sağlayan bu blok zinciri çözümlerinden farklı olarak). Önümüzdeki altı ay içinde Beta lansmanı ile tanışacağız.
Tapu sicil kaydıKamuya açık erişilebilir defterler gibi blok zincirler her türlü kayıt tutma işlemini daha verimli hale getirebilir. Mülkiyet başlıkları bunun için çok iyi bir örnektir.
Bir dizi ülke, tapu süreçlerini blok kökenli yürütüyor. Honduras, 2015 yılında böyle bir girişim başlatan ilk hükumet oldu, ancak projenin mevcut durumu belli değil. Bu yıl, Gürcistan Cumhuriyeti Bitfury Grubu ile mülk başlıkları için bir blokaj sistemi geliştirmek için anlaşma sağladı. Rapor edilen, yüksek profilli ekonomist ve mülkiyet haklarının savunucusu olan Hernando de Soto, projeyle destek verdiğini açıkladı. En son olarak İsveç, mülk başlıkları için blok zincir uygulaması denediğini açıkladı.
Hisse senedi ticaretiHisse anlaşmasında ek verimlilik potansiyeli, hisse senedi ticaretindeki blok zincirler için güçlü bir kullanım örneği oluşturmaktadır. Eşler arası gerçekleştirildiğinde, ticaret teyitleri neredeyse anlık hale gelir (tasfiye için üç gün almanın aksine). Potansiyel olarak, bu aracılar – takas odası, denetçiler ve saklama memurları gibi – süreçten çıkarılıyor demektir.
Çok sayıda hisse senedi ve emtia borsası, ASX (Avustralya Menkul Kıymetler Borsası), Deutsche Börse (Frankfurt Borsası) ve JPX (Japonya Değişim Grubu) gibi sundukları hizmetler için blok zinciri uygulamalarını prototiplemektedir. Bölgedeki ilk alıcı olan ve tanınan en yüksek profil, Nasdaq'ın özel pazar ticareti için bir platform olan Linq'dir (genellikle IPO öncesi girişimler ve yatırımcılar arasında). Blockchain teknoloji şirketi Chain ile ortaklık yapan Linq, 2015 yılındaki ilk hisse ticaretini tamamladığını açıkladı. Daha yakın bir tarihte Nasdaq, Estonya Borsası'nda vekaleten oy kullanmaya yönelik bir blok projesinin geliştirildiğini açıkladı.
*İzmir Türk Koleji IT Müdürü.
