Büyüleyen teknik

Bilim-kurgu türünün en çarpıcı filmlerinden “Blade Runner” da, gizemli polis memuru Gaff, ardında kaşla göz arasında yaptığı küçük origami figürleri bırakır, imalar yüklü anlam taşıyan bu küçük eserler olayların akışını etkilerdi. Origamide bizi şaşırtan, gerçek üstü gibi gelen özellik nedir? Alelade iki boyutlu bir kağıdın, üç boyutlu bir nesneye dönüşebilmesi mi, yoksa bunun için sabit bir katlama biçimi yani bir tekniğin yeterli olması mı?
Dünya’nın en iyi mühendislik okulu MIT’nin tarihinde, en genç profesörlük (20) verilen Erik Demaine’dir (2001). İlköğrenimini evde ve yollarda (!) yapan Demaine, 14 yaşında üniversiteyi bitirmiş. Waterloo Üni.’deki tamaladığı doktora tezinin konusu “Hesaplanabilir Origami.” Kanada’da yılın tezi seçilen bu çalışmada Demaine, üç boyutlu bir cismin, evrensel biçimde yani olabilecek tüm cisimler için, iki boyutlu bir yüzeyin belli yerlerden katlanması ile elde edilebileceğini kanıtlar. Bu belli yerler, içleri ayna simetrisinde diagonal ile bölünmüş karelerdir ki buna plili kutu (pleated box) örüntüsü adı veriliyor. Üstelik her cisim için katlama biçimi metodik olarak çıkarılabilmekte, cisim ve bir katlama sıralaması eşlenmektedir.
Demaine, MIT’de yapay zeka laboratuvarının robotik sistemler direktörü Daniela Rus ile işbirliği yapar ve bir prototip geliştirirler. Kat yerlerinde elektronik kaslar yüzeylerinde de mıknatıslar olan bu yüzey, yüklenen metod uyarınca katlanıp üç boyutlu bir cisme dönüşüyor. Sonra açılıp yeni bir metod ile yeniden katlanıp başka bir cisim olabiliyor.
Bu yöntemle yeni bir şarkı indirir gibi yeni iPhone’un katlama metodunu indirip farklı çözünürlüklerde plili kutu perforeli yüzey materyallerine uygulayıp kullanmak mümkün. Daha neler? Rüzgara göre şekil değiştiren çadırlar, yelkenler; güneşe göre şekil değiştiren ışık pilleri v.d. Esasen böylece yazılım programlar gibi donanım programlamak mümkün.
Soyut matematik ile pratik dünya mühendisliğini buluşturan bu çalışmayı, çapraz disiplinler buluşunca ortaya çıkabileceklere harika bir örnek teşkil ettiği için aktarmak istedim.