Dünyanın bilgisini topluyor
3 bin saatlik televizyon haberi kaydı. ABD ve başka ülkelerden (içlerinde Türkiye yok) 20 televizyon haber kanalının 11 Eylül 2001 günü ve izleyen bir haftadaki bütün yayınları.
Bunları toplayıp, tek kuruş kullanım bedeli istemeden dünya halkının bilgi dağarcığına aktaran kişi: Brewster Kahle.
1982 MIT mezunu bir teknoloji vizyoneri. Gençliğinde acayip tekno şirketleri kurmuş. Bunları AOL, Amazon gibilerine satarak milyoner olmuş. 1996’dan beri Internet Archive adlı devasa internet belleğini oluşturuyor. İlk önceleri, “yayınlanmış her web sayfasından bir kopya” almasıyla dikkat çekmişti. Bir tür internet arşivi olacaktı bu. Sonra, vizyonunu basılı kitaplara yöneltti. “Basılmış her kitaptan bir kopya” ilkesiyle 500 bin kitap topladı. Şimdilik.
Bunları, kullanılmayan gemi konteynerlerinde özel klima koşullarında saklıyor. Bütün bu işleri, eşiyle kurduğu Kahle/Austin Vakfı aracılığıyla yapıyor.
Tamamen kendi üretimi bir sistemle kitapların elektronik kopyalarını çıkartıyor. Kitapları daha sonra yerine kaldırıyor. Elektronik kopya ise, tıpkısı kadar gerçek bir şekilde yeniden basılabiliyor.
Google’ın kütüphane girişiminden farkları var:
• Google, telif hakkı halen devam eden kitapların da kopyalarını çıkartmak istiyordu. Çeşitli üniversiteler ve yayınevleri buna itiraz ettiler. Kahle ise, telif hakkı (ABD’de) bitmiş 1923 öncesi kitapların kopyalarını alıyor.
• Google, tartışmalı uygulamasında, telif hakkı süren kitaplardan sadece “tadımlık” kısımları sunuyor. Kahle ise bir kitabın tıpkı basımını yapıyor.
• Kahle’nin dezavantajı elbette, bilginin müthiş arttığı 20. yüzyılın sadece ilk 23 yılıyla sınırlı kalması. Ama öte yandan, internetle birlikte ortaya çıkan muazzam veri ve bilgiyi de saklıyor.
İşte Kahle, topladığı veri/bilgiyi dünya ile bedava paylaşma doğrultusunda, 9/11 konusunda da yepyeni bir girişimde bulundu: 3 bin saatlik televizyon kaydı.
Internet Archive sitesinde halen 554 bin 667 adet film var. 96 bin 926 konser. 966 bin 784 sesli kayıt. 2 milyon 989 bin 342 yazı (text). Ve 150 milyar web sayfası. Halen 2 petabyte data burada saklı. Her ay 20 terabyte büyüyor.
Bu kadar çok web sayfasında Türkiye’den hangi siteler var?
Sadece iki…
Biri Çankaya biri TBMM. Türkiye’deki web yaşamı, dünyanın web arşivine sadece bu iki resmi siteyle girmiş. Ama siz, Türkiye’nin il web sitelerini, Waybackmachine (Eskilere giden) adlı özel sitede, şimdi var olan-olmayan web adreslerini arayabilirsiniz. Hangi yılın hangi günü o sayfanın resminin çekildiğini görebilirsiniz.
