‘Dünyanın borsası’ olma fırsatı

Borsa İstanbul’un teknolojik ihtiyaçlarının sürdürülebilir bir şekilde karşılanması, teknik bilgi ve tecrübesinin artırılması, ürün ve piyasalarının geliştirilmesi ve marka değerinin artırılması amaçlarına yönelik olarak başlatılan stratejik ortak belirleme sürecinde teknoloji alanında  NASDAQ OMX  (NOMX) ile anlaşma sağlandı. Nasdaq OMX ile yapılan ortaklık programı 4 ana başlıktan oluşuyor:

• Teknoloji Transferi
• Bilgi Transferi (Knowledge Transfer)
• Danışmanlık Hizmetleri (Know-How & Advisory Services)
• İş Ortaklığı Servisleri (Business Collaboration)

Borsa İstanbul (BİST) Genel Müdür Yardımcısı Aydın Seyman, bu işbirliğinin sağlayacağı faydalar ve yapılan çalışmalar, gelinen süreçle ilgili sorularımızı yanıtladı:

Bu işbirliği, BİST'in bölgede konumunu nasıl etkileyecek?

Yapılan anlaşma ile Borsa İstanbul kullanım lisansları ile birlikte transfer edilecek yazılımların kaynak kodlarına ve tanımlanan bölge dahilinde yeniden satış haklarına da sahip oluyor. Bu durum teknolojinin sürdürülebilirliği, Türkiye sermaye piyasalarında önümüzdeki dönemde kendi teknolojilerini geliştirebilen kadroların yetişmesi adına atılmış önemli bir adım.

NASDAQ OMX’in, Borsa İstanbul’a en gelişmiş piyasa teknolojisi uygulamalarını ve danışmanlık hizmetini 2017 yılının 3’üncü çeyreği sonuna kadar sunması ve bu işbirliği sayesinde Borsa İstanbul’un Avrasya bölgesi için uluslararası ölçekte bir sermaye piyasası merkezine dönüşmesi hedefleniyor.

NASDAQ Programı, 2014 yılı başında başladı. Programın birinci fazında pay piyasası alım satım ve buna ilişkin takas sistemleri kurulacak. 2015'in ikinci çeyreği sonunda pay piyasamız ve buna ilişkin takas süreçleri yeni teknolojiye kavuşmuş olacak. NASDAQ Programı birinci faz devam ederken, 2014 yılının 3’üncü çeyreğinden itibaren faz 2 kapsamında emtia ve borçlanma araçları piyasası alım satım ve bunlara ilişkin türev ve takas işlemlerinin çalışmaları başlatıldı ve 2016 yılı ortasında da bütün piyasalarımızın yeni teknolojiye geçmesi hedefleniyor.

Aracı kurumların bu yapıda kendi BT sistemlerini, yatırımcılara sundukları online işlem platformlarını yenilemesi gerekecek mi? Bu konuda onları bilgilendiriyor musunuz?

Stratejik işbirliği anlaşması çerçevesinde Borsa İstanbul bünyesindeki mevcut piyasa uygulamalarının ve  teknolojik altyapının büyük oranda yenilenmesi planlanıyor. İki aşamalı olarak planlanan teknolojik dönüşüm programının  ilk aşamasında Pay Piyasası İşlem Sistemi, Veri Yayın Sistemi, Gözetim Sistemi, Endeks Hesaplama Sistemi, Takas ve Saklama Sistemi ile Operasyonel Veri Tabanları ve Raporlama Altyapısı yenilenecek. İkinci aşamada ise diğer tüm piyasa sistemlerinin  yenilenmesi  planlanıyor. Bu değişim çerçevesinde, gerek teknolojik altyapı gerekse bazı iş kurallarındaki değişiklikler nedeniyle üyelerimizin, ilgili yazılım kuruluşlarının ve veri dağıtıcı kuruluşların uygulama ve sistem altyapıları etkilenebilecek. Teknoloji değişiminin hızlı ve sorunsuz gerçekleştirilmesi için tüm piyasa katılımcılarının projenin tüm aşamalarında bilgilendirilmesi amacı ile projede gelinen aşama ve sürece ilişkin takvim ve değişen iş kuralları hakkında bilgilendirme toplantıları yapıldı ve yeni toplantılar planlanıyor. Üyelerimizin Genel Mektup veya http://borsaistanbul.com/nasdaqdestek adresi yoluyla yapılacak duyurularımızı takip etmeleri ve ayrıca nasdaqdestek@borsaistanbul.com elektronik posta adresine de konuyla ilgili sorularını iletmesi önem taşıyor.

Bu yenilemeler için aracı kurumlara maddi destekler, teşvikler sunulacak mı?

Böyle bir planlama bulunmuyor.

Son dönemde bazı kesintiler yüzünden seans sürelerinde işlem yapılamaması sorunu gündeme gelmişti. Bu işbirliği, bu gibi sorunları devre dışı bırakacak mı?

NASDAQ OMX firmasıyla yapılan anlaşma sayesinde öncelikle Borsa İstanbul’un borsacılık faaliyetleri noktasında ihtiyaç duyduğu teknolojik altyapı, dünyanın en önde gelen teknoloji sağlayıcılarından biri tarafından sağlanmış olacak. En yeni borsa teknolojilerinden biri olarak Nasdaq OMX, Singapur Borsası, Avusturalya Borsası, Hong Kong Borsası gibi sadece seçili borsalarda kullanılmakta olan Genium INET yazılımı ve diğer bileşenleri ile Borsa İstanbul, çok sayıda sermaye piyasası aracının birden fazla dilde ve birden fazla para birimi üzerinden alım satımını mümkün kılan, kolay ölçeklendirilebilir bir teknolojik altyapıya sahip olacak. Bu durumun, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Projesi çerçevesinde küresel yatırımcıların borsamıza erişimini kolaylaştırması ve söz konusu kesintileri en aza indirmesi bekleniyor.

BİST, nasıl bir güvenlik yapısına sahip ve işbirliği ile güvenlik yapısına neler katılacak?

Mevcut durumda BİST altyapısında farklı kritiklik seviyesine sahip ağlar birbirinden mantıksal olarak ayrıklaştırılmış ve gerekli erişim kontrolleri ile korunuyor. Ayrıca, üyeler tarafından piyasa altyapısına erişimde gizliliğin sağlanması ve yetkisiz erişimin engellenmesi amacıyla şifreleme ve kimlik doğrulama, yetkilendirme mekanizmaları işletiliyor. Kritik sistemler üzerinde oluşabilecek bilgi güvenliği tehditlerinin algılanabilmesi amacıyla izleme sistemleri, internet bağlantılarını sağlayan hizmet sağlayıcılar seviyesinde de sunulan, benzer atak engelleme tedbirleri kullanılıyor. BİST altyapısındaki kritik sistemlerin güvenlik zafiyetlerinin belirlenmesi ve olası zafiyetlerin giderilmesine yönelik gerekli önlemlerin alınması amacıyla periyodik olarak sızma testleri gerçekleştiriliyor. Operasyonel güvenlik faaliyetlerinin yanında, BİST genelinde bilgi güvenliği yönetim sisteminin uygulanabilmesi amacıyla gerekli politikalar belirleniyor ve uygulamaya geçiriliyor.

NASDAQ OMX ve Borsa İstanbul arasında yapılan stratejik ortaklık kapsamında gerçekleşecek olan bilgi transferi sonucunda BİST güvenlik altyapısı küresel bakış açısıyla değerlendirilerek gerekli iyileştirmeler yapılacak.

Bu teknolojinin paydaşları kimler olacak?

Teknoloji programının paydaşları Takasbank, SPK, MKK, üye kurumlar, veri yayıncı firmalar ve ilgili yazılım şirketleri.

Bu paydaşların kendi teknoloji yapılarında neleri yenilemesi gerekecek?

Yapılan anlaşma ile Merkezi Karşı Taraf (CCP) olma amacıyla çalışmalarını sürdüren borsamız bağlı ortaklığı Takasbank’ın da küresel standartlarda bir takas ve risk yönetim modülüne kavuşması planlanıyor. Diğer yandan, sağlanacak SMARTS çözümü ile borsamız dünya standartlarında bir gözetim altyapısına sahip olacak. Üye kurum ve veri yayıncı paydaşların emir iletim, veri yayın, rapor arayüzlerinde kısmen değişiklikler yapmaları gerekebilecek.

Ekosistemde işler böyle yürüyor

Altyapı olarak Borsa İstanbul, bugüne kadar İMKB, Altın Borsası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası tarafından yürütülen hisse senedi, sabit getirili, türev ve kıymetli madenler (ağırlıklı olarak altın) olmak üzere dört farklı işlem platformunu işletiyor. Borsa, tüm bu işlem platformlarının yazılımlarının kaynak kodlarının sahibi ve kaynak kodlarını değiştirme hakkı var. Borsa, Türk Telekom ve Turkcell Superonline gibi telekom firmalarının ağları üzerinden ayrı ve yedekli olarak üyelerine bağlantı sağlıyor. Ağlar arasında kesintiyi minimize etmek amacıyla otomatik geçiş yapılabiliyor.

Pay Piyasası yapısında; Borsa İstanbul’un Pay Piyasası işlem sistemi 3 Aralık 1993 tarihi itibariyle elektronik ortamda hizmet vermeye başladı. İşlem platformu bir Amerikan firması olan TCAM System’den kaynak kodları ile birlikte satın alındı. Zamanla, kapasite ve gecikme önemli ölçüde iyileştirildi. 31 Mart 2014 itibariyle, FIX arabirimi üzerinden maksimum gecikme zamanı eş yerleşim üzerinden gönderilen emirler için 1 milisaniye’nin altında ve saniyede 5 bin emir iletiliyor.

Emirler, borsa seans salonundaki işlem terminalleri vasıtasıyla veya elektronik olarak EXAPI ile verilebiliyor. Emir iletiminde dünya çapında bir standart olan FIXAPI, 4 Ekim 2013 tarihinde hayata geçirildi. Bugün, emirlerin yüzde 98’i FIXAPI ve EXAPI ile veriliyor. Borsa’nın işlem platformu, “çoklu fiyat sürekli müzayede”, “piyasa yapıcılığı yoluyla sürekli müzayede”, “tek fiyat” mekanizmalarını destekliyor. Borsa, herhangi bir potansiyel kötü piyasa aktivitesine karşı özel bir gözetim sistemi aracılığıyla sürekli olarak piyasaları gözetim altında tutuyor. İç kaynaklarla geliştirilen gözetim sistemi sayesinde gerçek zamanlı olarak hesap bazlı izleme gerçekleştiriliyor.

Borçlanma Araçları Piyasası; OTASS olarak adlandırılan işlem ve raporlama sistemi 1999 yılından beri Borçlanma Araçları Piyasasında kullanılıyor. Sistem, NASDAQ OMX tarafından satın alınan Avustralya menşeili CSL şirketinin işlem platformu üzerine geliştirildi. Borsa İstanbul, uygulamanın kaynak koduna ve ihtiyaca göre değişiklik yapabilme hakkına sahip. Pay piyasasında olduğu gibi borsa üyeleri kendi ofislerinde bulunan terminallerinden veya API vasıtasıyla elektronik ortamda emir iletebiliyor. İşlem platformu, birçok farklı alt bölüm ve pazarları destekliyor. Tüm alt piyasalar, çoklu fiyat sürekli müzayede sisteminde çalışıyor. Sistem aynı zamanda blok işlemlerini, piyasa yapıcılığını ve halka arzları destekliyor.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası; Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası işlem platformu CSL şirketinin işlem platformu üzerine geliştirildi. Borsa İstanbul kaynak koda ve kaynak kodu değiştirme yetkisine sahip. İşlem platformu, sürekli müzayede, piyasa yapıcılığı ve fiyat sabitleme mekanizmalarını destekliyor. VOB tarafından kullanılan sistem, Borsa İstanbul tarafından kullanılan sistemin farklı bir versiyonu olup, iki borsanın birleşmesi ile birlikte, iki işlem sistemi tek bir platformda birleştirildi.

Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası; İAB (İstanbul Altın Borsası) için altın gibi değerli metaller için işlem platformu yerel bir yazılım firması işbirliği ile geliştirildi. Borsa İstanbul'un kuruluşu ve İAB ile birleşmesi sonrası, borsa kaynak koda ve İAB işlem platformunun tüm satış hakkına sahip oldu. İlişkisel veritabanına dayalı bütünleşik bir yazılım mimarisi ile geliştirilen İAB işlem platformu çok katmanlı, çoklu yüzlü olarak tasarlandı. İşlemler uzaktan erişim sistemi ile web ara yüzünden gerçekleştiriliyor ve 24 saat kesintisiz seans yapılıyor.

NASDAQ OMX  (NOMX) ile mutabakat başlıkları

• Teknolojik altyapının (Piyasa çözümü Genium INET, Takas çözümü Genium Clearing,  Gözetim çözümü Smarts, Risk yönetimi çözümü Genium Risk, TradeGuard ve Sentinel, Endeks hesaplama sistemi olarak ICSII, Yayın Sistemi olarak GMI) tedariki, kurulumu ve güncellenmesi,
• Söz konusu bileşenlerin kaynak kodlarının Borsa İstanbul’a verilmesi ve bu kaynak kodlar üzerinde değişiklik ve geliştirme yapabilme hakkı,
• Genium INET’in ölçeklenebilir hale getirilerek bölgemizdeki diğer borsalar için Borsa İstanbul tarafından tedarik edilmesi,
• Hem piyasa ve ürün geliştirme hem de teknoloji altyapısı açısından bilgi transferinin sağlanarak, uzun vadede kendi teknolojimizi geliştirmemizi sağlayacak şekilde insan kaynaklarının eğitimi,
• Birden fazla varlık sınıfının, farklı para birimlerinde eşzamanlı olarak alınıp satılabildiği ve işlem sonrası süreçlerle tam bir entegrasyonun sağlandığı bir altyapıya geçilmesi,
• Borsa İstanbul’un Nasdaq OMX’in başını çektiği küresel borsalar ağının bir parçası haline gelerek küresel bilinirliğinin artması,
• Ortak iş modellerinin geliştirilmesi ve verilecek stratejik danışmanlıklar kapsamında

  • Endeks Geliştirme ve Lisanslama çalışmaları
  • Kurumsal Çözümler
  • NODE- Emir Yönlendirme ve Veri Dağıtımı
  • Bölgede teknoloji ürünlerinin satış ve pazarlaması
  • Sermaye Piyasalarında Likiditenin artırılması
  • Co-location (Eş yerleşim) hizmetlerinin zenginleştirilmesi
  • Borsa İstanbul’a kote olmanın cazip hale getirilmesi ve kotasyon hizmetlerinin zenginleştirilmesi
  • Piyasa işlem ve işlem sonrası verilerinin zenginleştirilip yeni ürün olarak sunulması
  • Kurumsal risk yönetimi kapsamının genişleterek daha da etkinleştirilmesi
  • Kurumsal performans ve bütçe yönetim mekanizmalarının güncellenmesi
  • Piyasa sistemlerinin işletim ve operasyonlarının revize edilmesi
  • Sermaye Piyasaları işlem sonrası hizmetler