Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Yapılan Değişiklikler
YAZAR: Av. Ayça Berker / Berker Berker Hukuk Bürosu
Elektronik ticaretin yaygınlaştırılması ve e-ticarette güven ortamının tesis edilmesi amacıyla 01/05/2015 yılında yürürlüğe girmiş olan Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (“Kanun”), uygulamada karşılaşılan ihtiyaçlar ve oluşan yeni iş modelleri dikkate alınarak değişikliğe ve yeniliklere gidilmiştir. Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun Değişikliği”), 07/07/2022 Tarih ve 31889 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
Kanun Değişikliği her ne kadar 07/07/2022 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmış olsa da, Kanun Koyucu, halihazırda yürüyen ticari mekanizmaların bu değişikliğe uyum sağlayabilmesi adına değişikliklerin intibak sürelerini ve yürürlük tarihlerini farklı tarihlere bağlamış ve bir uyum süreci oluşturmuştur.
Bu yazımızda elektronik ticaret hayata, regülasyon ile getirilen değişiklik ve yeniliklere yer vermekteyiz.
A. KANUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER
1. “Amaç ve Kapsam” Başlığına İlişkin Getirilen Yenilikler
Yeni düzenleme uyarınca; özel kanunlarla düzenlenen ve münhasıran bu kanunlarla yetkilendirildikleri konularda faaliyet gösterenlerin, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulamasında elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcı kabul edilemeyeceği düzenlenmiştir.
Seyahat acenteliği, sivil havacılık, bireysel emeklilik, bankacılık, sigortacılık, finansman, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri, bahis ve şans oyunları ile elektronik haberleşme alanlarında faaliyet gösteren işletmeler kendi özel düzenlemeleri gereğince farklı mecralarda farklı şekillerde işlev göstermekte olduğundan ve kendi kanunları gereği sıkı denetimlere tabi tutulmakta olduğundan Kanun Koyucu bu sektörleri kanun kapsamından çıkararak yetki çatışmasının önüne geçmeyi hedeflemiştir.
2. “Tanımlar” Başlığına İlişkin Getirilen Yenilikler
Elektronik ticaretin ana aktörlerinin birbirinden ve diğer kavramlardan ayrıştırılması amacıyla Kanun Değişikliği ile yeni kavramlar eklenmiş ve tanımlar daha netleştirilmiştir. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibidir:
• Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı
• Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı
• Elektronik ticaret ortamı
• Elektronik ticaret pazar yeri
• Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS)
• Net İşlem Hacmi
• Ekonomik Bütünlük
3. “Hukuka Aykırı İçerik” Başlığına İlişkin Getirilen Yenilikler
Kanun’daki düzenlemede aracı hizmet sağlayıcının, hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmadığına ilişkin düzenleme korunmuştur. Bununla birlikte elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması halinde, bu içeriği gecikmeksizin yayımdan kaldırarak hukuka aykırı hususu ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirme yükümlülüğü getirilmiştir.
Ayrıca Kanuna, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlallerinin önlenmesi amacıyla yeni bir düzenleme eklenmiştir. Yeni düzenlemeye göre elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, hak sahibinin, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline dair bilgi ve belgeye dayanan şikâyeti üzerine, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının şikâyete konu ürününü yayımdan kaldırarak durumu kendisine ve hak sahibine bildirmekle yükümlü kılınmıştır. Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının, şikâyetin aksini gösteren bilgi ve belgeye dayanan itirazını elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya sunması üzerine şikâyete konu ürünü yeniden yayımlanabilecektir.
4. “Kişisel Verilerin Korunması” Başlığının Yürürlükten Kaldırılması
6698 sayılı Kişisel Verilenin Korunması Kanunu’nun daha ayrıntılı ve kapsamlı hükümler içermesi nedeniyle, Kanun’da yer alan ‘Kişisel Verilerin Korunması’ başlıklı 10. maddesi, Kanun Değişikliği ile metninden çıkarılmıştır.
5. “Bakanlık Yetki” Başlığına İlişkin Getirilen Yenilikler
Yeni düzenleme uyarınca; Kanun’da yetkili kılınmış olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı değişerek yetkili yeni bakanlık Ticaret Bakanlığı olmuştur. Ticaret Bakanlığı, Kanunun uygulanmasını ve elektronik ticaretin gelişimini sağlamaya, etkin ve adil rekabet ortamını korumaya, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerine yönelik düzenleme yapmaya ve aracılık sözleşmesinde yer verilmesi zorunlu unsurları belirlemeye yetkilidir.
Öte yandan Bakanlığın denetim yapmaya ve denetim sonuçlarını açıklamaya, denetim sırasında özel uzmanlık veya teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirmeye, bilirkişinin hak ve yükümlülükleri ile görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları yönetmelikle belirlemeye yetkili olacağı belirtilmiştir.
Yeni düzenleme ile aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcılara, bu Kanun kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter, elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklama yükümlülüğü getirilmiştir.
Bakanlık; Kanunda yer alan hükümlerin aracı hizmet sağlayıcılara uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisine sahip olmuş, ayrıca sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan almaya yetkili kılınmıştır.
6. “Cezai Hükümler” Başlığına İlişkin Yenilikler
Kanun değişikliği ile, Kanuna aykırılık halleri için öngörülmüş olan bazı idari para cezaları, fiilin ağırlığı, orantılılık, ölçülülük ve caydırıcılık ilkeleri gözetilerek yeniden düzenlenmiş ve yeni yaptırımlar belirlenmiştir.
Düzenlenen yeni yaptırımlar içerisinde; idari para cezası için üst sınır 40 milyon Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcının tüketiciler ve pazar yerinde bulunan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları mağdur etmemek adına Bakanlığa yapılan son bildirim ve bilgilendirmenin ardından yalnızca geçmiş siparişlere ilişkin iş ve işlemler yürütebileceği; verilen süre içinde aykırılığın ortadan kaldırılmaması halinde ise Bakanlık tarafından elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ve/veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ilgili internet adreslerine içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebileceği yetkisi tanınmıştır.
7. “Elektronik Haksız Ticari Uygulamalara” İlişkin Yenilikler
Önceki Kanun’da bulunmayan yeni bir düzenleme ise Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamadır. Kanun’un Ek-1. madde düzenlemesi olarak getirilen bu madde ile elektronik ticarette haksız ticari uygulamaların belirlenmesi ve önlenmesi amaçlanmıştır.
Birinci bentte açıkça elektronik ticarette haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı düzenlenmiş ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan ve belirli bir kararı almaya zorlanarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalar haksız olarak kabul edilmiştir.
Birinci fıkrada genel çerçevesi çizilmiş olan Haksız Ticari Uygulamalar tanımı, ikinci fıkra ile örneklendirilmiştir. Bu örnekler sınırlı sayıda olmayıp, Haksız Ticari Uygulamalar tanımına giren sair durumlar da yine kanun çerçevesinde değerlendirilecektir.
İkinci fıkrada haksız ticari uygulama sayılacak durumlar aşağıdaki şekilde örneklendirilmiştir:
• Mal veya hizmet satışı karşılığında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren 5 iş günü içinde eksiksiz yapılmaması,
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dâhil olmak üzere, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması,
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcıyla olan ticari ilişkinin koşullarının, yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılan aracılık sözleşmesiyle belirlenmemesi ya da bu sözleşmenin açık, anlaşılır ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından kolay erişilebilir olmasının sağlanmaması,
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının aleyhine olacak şekilde aracılık sözleşmesi hükümlerinde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılması ya da buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilmesi,
• Herhangi bir hizmet verilmediği veya verilen hizmetin türü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranı aracılık sözleşmesinde belirtilmediği halde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıdan bedel alınması,
• Aracılık sözleşmesinde herhangi bir nesnel ölçüte yer verilmediği halde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle elektronik ticaret hizmet sağlayıcının sıralama ya da tavsiye sisteminde geriye düşürülmesi, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya sunulan hizmetin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması,
Ayrıca maddenin üçüncü fıkrasında; mal veya hizmet satışı karşılığında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde eksiksiz yapılmaması durumunda, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapılan ödemeler, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya yapılmış kabul edilecektir.
8. “Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının” Yükümlülüklerine İlişkin Yenilikler
Yeni düzenleme ile ek bir madde olarak; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının yükümlülükleri eklenmiştir.
Yeni kanun ile getirilen düzenleme uyarınca;
a. Tüm Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılarının Uyması Gereken Yükümlülükler
• Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamayacak veya bu malların satışına aracılık edemeyecektir. Bu malların, farklı elektronik ticaret ortamında satışa sunulması halinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamayacak ve birbirinin tanıtımını yapamayacaktır. (Bu hüküm, toplam satış hasılatının yansından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar hakkında uygulanmaz.)
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlemesi gereken belgelerdeki bilgilere, satışın yapıldığı elektronik ticaret pazar yerinde yer verebilmesine imkân sağlayacaktır.
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcının yazılı şekilde ya da elektronik ortamda önceden olumlu irade beyanını almadan bunların ETBİS’e kayıtlı alan adlarının ana unsurunu oluşturan tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamayacaktır.
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının tanıtıcı bilgilerini, kendisinden temin ettiği belgeler üzerinden veya ilgili kurumların erişime açık elektronik sistemlerinden doğrulamakla yükümlüdür.
b. Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 10.000.000 (on milyar) Türk Lirasının Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının Uyması Gereken İlave Yükümlülükler
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve alıcıdan elde ettiği verileri, yalnızca aracılık hizmetlerinin sunulması amacıyla kullanacaktır ve aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerleri veya diğer elektronik ticaret ortamlarında elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarla rekabet ederken kullanamayacaktır.
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkân sunmakla yükümlüdür.
• Net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamaz ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamaz.
• Şirket ortaklarının %5 ve katlarına ulaşan pay devir veya edinimlerini, bu oranlara ulaşılmasını sağlayan devrin veya edinimin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
• Şirket kurması, kurulmuş şirketin paylarını devralması veya bu payları devretmesi halinde; kuruluşta kuruluşun ticaret siciline tescilinden, devirde ise devrin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde bu işlemleri Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
• Sermaye Piyasası Kurulunca yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşunca hazırlanan denetim raporunu Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre Bakanlığa göndermelidir.
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından sağlanan içerikle ilgili mevzuata aykırı hususların tespitine yönelik işlemleri ve bunun neticesinde tespit edilen aykırılıkları içeren raporu Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre Bakanlığa göndermelidir.
c. Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 30.000.000.000 (Otuz Milyar) Türk Lirasının Ve İptal Ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 (Yüz Bin) Adedin Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının Uyması Gereken İlave Yükümlülükler
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamaz, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamaz. Buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer veremez.
• Reklam bütçesini oluştururken ve kampanya/promosyon bütçesini belirlerken Kanun’da belirlenmiş oranları aşmamakla yükümlüdür.
d. Bir Takvim Yılındaki Net İşlem Hacmi 60.000.000.000 (Altmış Milyar) Türk Lirasının Ve İptal Ve İadeler Hariç İşlem Sayısı 100.000 (Yüz Bin) Adedin Üzerinde Olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının Uyması Gereken İlave Yükümlülükler
• Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde, kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da 6361 sayılı Kanun kapsamındaki şirketlerin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamaz.
• Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak yaptığı satışları ile elektronik ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, eşya taşımacılığı, taşıma işleri organizatörlüğü ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamaz.
• Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayamaz. Bu hizmetlerin kendisi veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından farklı elektronik ortamlarda verilmesi halinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamaz ve birbirinin tanıtımını yapamaz.
9. Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcıları Yükümlülüklerine İlişkin Yenilikler
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı, olumlu irade beyanını yazılı şekilde ya da elektronik ortamda almadığı sürece, ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin ETBİS’e kayıtlı alan adının ana unsurunu oluşturan tescilli markasını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamaz.
• Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcıya getirilen yükümlülükler KIYASEN uygulanacaktır.
10. Elektronik Ticaret Lisansına İlişkin Yenilikler
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Bakanlıktan lisans almak ve lisansını yenilemek zorundadır. Lisans alma başvurusu, hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının; lisans yenileme başvurusu ise eşikler aşıldığı sürece her takvim yılının mart ayı içinde yapılır.
Lisans ücretleri elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacminin belli oranda aşan kısmının yüzdelik oranında değişiklik göstermektedir. Aşan kısımlar ve yüzdelik oranlar net işlem hacim aralıklarına göre kanunda düzenlenmiştir.
B. İNTİBAK SÜRECİ
Yukarıda belirttiğimiz gibi Kanun’da yapılan değişiklikler ve yenilikler, gerek elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların gerekse elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların birtakım aksiyonlara almasına neden olacaktır. Bu nedenle Kanun Koyucu, Kanun Değişikliği için bir uyum süresi belirlemiştir.
İntibak süreci aşağıdaki şekilde olacaktır:
• Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan veya kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunan veya satışına aracılık eden elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların Ek-2. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan yükümlülüklere 01/01/2024 tarihine kadar uyması gerekecektir.
• 5411 sayılı Kanun kapsamında banka veya 6493 sayılı Kanun kapsamında elektronik para kuruluşu olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, Ek-2. maddenin dördüncü fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan yükümlülüklere 01/01/2024 tarihine kadar uyum sağlamakla yükümlüdür.
• 4925 sayılı Kanun kapsamında eşya taşımacılığı faaliyetinde bulunan işletmeler, 655 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında taşıma işleri organizatörü veya 6475 sayılı Kanun kapsamında posta hizmet sağlayıcı olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, Ek-2. maddenin dördüncü fıkrasının (c) bendinde yer alan yükümlülüklere 01/01/2024 tarihine kadar uyum sağlamakla yükümlüdür.
• Bu maddeyi uygulayan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve aynı tarihten itibaren 6 ay içinde bu Kanuna uygun hale getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümleri geçersizdir.
• Lisans alınmasına ilişkin yükümlülüklerin 01/01/2025 tarihinden itibaren yerine getirilmesi gerekmektedir.
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının yükümlülüklerini belirten Ek-2. maddenin, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının yükümlülüklerini belirten Ek-3. maddenin ve elektronik ticaret lisansındaki yenileme ücretlerini belirten Ek-4. maddenin hükümlerindeki eşikler 2023 yılının Şubat ayı içinde Cumhurbaşkanı tarafından yarısına kadar arttırılabilir.
C. YÜRÜRLÜK
• Kanun değişikliğinin 8. maddesi ile, 6563 sayılı Kanuna eklenen Ek-2. maddenin üçüncü fıkrasının (a) ve (b) bentleri 2022 takvim yılına ilişkin net işlem hacimlerine de uygulanmak üzere 01/01/2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
• 8. maddesiyle 6563 sayılı Kanuna eklenen Ek-2. maddenin ikinci fıkrasının (b) bendi ve onuncu fıkrası ile 10. maddesiyle aynı Kanuna eklenen Ek-4. maddenin altıncı fıkrası 01/01/2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.,
• Diğer hükümleri 01/01/2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
