Fintek’i şekillendiren teknolojiler…
Dr. Cebrail Taşkın – Hazine ve Maliye Bakanlığı
“Dijital finans çağının yeni dönemi Fintek 4.0., geleneksel finansal hizmetleri dijitalleştiren ve yenilikçi teknolojileri kullanan fintek şirketlerinin yeni dalgasını temsil ediyor. Bu şirketler, yapay zeka, makine öğrenimi, büyük veri ve bulut bilişim gibi teknolojileri kullanarak finansal hizmetleri dönüştürüyor.”
Fintek, finansal hizmetlerin daha iyi, daha hızlı ve daha kolay verilmesi amacıyla finans ve teknolojinin bir araya gelmesidir. Fintek, İnsanların finansal hizmetlere çok daha kolay ve hızlı erişmesini sağlar. Finansal okuryazarlığın artması, teknolojik gelişmelerin hızlı bir ivme kazanması, kripto para birimlerinin de hayatımıza dahil olmasıyla Fintek genişlemiştir. Fintek bize her ne kadar yeni bir kavram gibi gelse de temelleri 19. yüzyıla 1866 yılına kadar gitmektedir. Analog uygulamalardan dijital uygulamalara geçiş sürecini kapsayan Fintek 1.0’da finansal bağlantılar telgraf, demiryolları gibi araçlar ile sağlanıyordu. 1866-1967 yılları arasındaki Fintek 1.0 olarak adlandırılan dönemde, I. Dünya Savaşına kadar telgraf, demiryolları, transatlantik telgraf kablosu gibi araçlar ile finansal bilgiler, işlemler ve ödemelerin hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacak olan finansal bağlantıların temelleri atılmıştır. Fintek 2.0’da finansal hizmetler sektöründe sunulan ürün ve hizmetler de dijitalleşmeye başlamıştır. 1967 ve 2008 yıllarını kapsayan Fintek 2.0 dönemi, elektronik ödeme ve takas sisteminin kurulduğu, ATM ve internet bankacılığının yaygınlaştığı dönem olarak kabul edildi. Geleneksel finans kurumlarının ürün ve hizmetlerinin gelişmesiyle birlikte bilgi teknolojilerinin kullanımı da arttı. ATM ve kredi kartı işlemlerinin temelini oluşturan takas merkezleri kurularak bu merkezler iletişim altyapısının değişimini ve analogdan dijitale geçişi hızlandırdı. İnternet Bankacılığı, kredi kartı ve ATM’lerin finans sektörüne kazandırılması bu dönemde yaşanan en önemli gelişmelerdi. Böylece finansal hizmet sektörünün dijitalleşmesi yönündeki ilk adım atıldı. 2008 Küresel Ekonomik Krizi birçok fırsatı da beraberinde getirdi Fintek 3.0 dönemi başladı. Tam bu dönemde bazı girişimciler sektördeki fırsatı gördü. Finansal hizmetler ve teknolojiyi birleştirerek maliyetler ile fiyatları azaltarak piyasaya girdiler. Bunlar yeni nesil girişimciler yani StartUp’lardı. Dijital finans çağının yeni dönemi Fintek 4.0., geleneksel finansal hizmetleri dijitalleştiren ve yenilikçi teknolojileri kullanan Fintek şirketlerinin yeni dalgasını temsil ediyor. Bu şirketler, yapay zeka, makine öğrenimi, büyük veri ve bulut bilişim gibi teknolojileri kullanarak finansal hizmetleri dönüştürüyor. Şu anda Fintek 4.0’ın içerisindeyiz. Dünya ve Türkiye’deki Fintek pazarı yatırım büyüklerine bir bakalım. Fintech Market Size’ın Industry Trends Analysis 2023- 2028 raporuna göre mevcut küresel Fintek Pazar büyüklüğü 159 Milyar USD olarak hesaplanmıştır. 2028 yılında yıllık %17,7 büyüme ile 449,1 Milyar USD’ye ulaşması beklenmektedir. Fintek yatırımları kapsamında öne çıkan ülkeler ABD, İngiltere, Çin, Almanya ve Hindistan olmuştur. T.C Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Türkiye Fintek Ekosistemi Durum Raporuna göre: Türkiye’de, 629 Fintek şirketi, 74 lisanslı e-Para ve ödeme kuruluşu, 8 lisanslı paya dayalı kitle fonlama platformu, 4 lisanslı dijital banka, 66,3 Milyon ön ödemeli kart, 1,8 Milyon POS, 52.200 ATM, 86,7 Milyon aktif bireysel dijital bankacılık müşterisi bulunmaktadır. Türkiye, 93,8 Milyon kredi kartı ile kredi kartı sahipliğinde Dünya sıralamasında 7., kredi kartı işlem Dünya sıralamasında ise 6.’dır. Fintek ekosistemi nelerden oluşuyor? Fintek ekosistemi, devlet, geleneksel finans kurumları, StartUp’lar, teknoloji geliştiriciler ve müşterileri içeren 5 fonksiyondan oluşur. Ekosistemin merkezinde Fintek StartUp’ları yer almaktadır. StartUp’ların en önemli özelliği kişiselleştirilmiş hizmet sunmaları ve finansal hizmetleri ayrıştırmalıdır. Dünya’da yaklaşık 26.000 Fintek StartUp’ı bulunmaktadır. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin verilerine göre Fintek StartUp’ı şirket sayısı 669’dir. Fintek ekosisteminin ikinci fonksiyonu Teknoloji Geliştiricilerdir. Büyük veri analitiği, yapay zeka, kripto paralar, bulut bilişim, akıllı telefonlar, sosyal medya geliştiricileri yenilikçi çözümlerin ortaya çıkmasına uygun bir ortam sağlamaktadırlar. Geleneksel Finans Kurumları, Fintek ekosisteminin önemli itici gücüdür. Ekosisteme finans alanındaki tecrübeleriyle uzmanlık sağlarlar. Finansal kurumlar ile Fintek StartUp’ları arasındaki işbirlikleri, finansal yenilikleri teşvik ederek rekabeti, kaliteyi ve müşteri deneyimini arttırmıştır. Fintek ekosisteminin dördüncü unsuru Finansal Müşterilerdir. Şu anda çoğu ülkede Fintek tüketiminin önemli bir bölümünü 18 ila 34 yaş arasındaki gençler oluşturmaktadır. Önümüzdeki birkaç on yıl içinde teknoloji meraklısı gençler, nüfusun en büyük kısmını oluşturacak ve Fintek’in büyümesine yön verecek. Fintek ekosisteminin beşinci unsuru Devlettir ve en önemli oyuncusudur. Oyunun kurallarını, rekabet şartlarını belirleyen ve denetleyen yapıyı oluşturan unsurdur. Devletin en önemli rolü, Fintek ekosistemi için en uygun iklimi oluşturmaktır. Fintek gün geçtikçe büyümeye ve yatırımcı çekmeye devam ediyor. Bu nedenle devletler Fintek ekosisteminin gelişimini kolaylaştıracak siyasi ve yasal düzenlemeler yaparak girişimcilik faaliyetlerini teşvik etmelidir. Kalkınma planlarında da bu konunun önceliklendirilmesi, politika ve stratejilerin buna göre oluşturulması doğrudan yabancı sermaye çekilmesi ülkemizin ekonomik kalkınmasına da katkı sağlayacaktır. Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi, Gömülü Finans, Software as Service (SaaS), Açık Bankacılık, Nesnelerin İnterneti (IoT), Blokzincir, Robotik Süreç Otomasyonu (RPA), Büyük Veri ve Veri Analitiği Fintek’i şekillendiren önemli teknolojilerdir. Şimdi bu teknolojilerin Fintek alanında kullanım alanlarına bir bakalım.
Yapay Zeka (AI) ve Makine Öğrenimi (ML): Finansal hizmetlerin otomasyonunu artırarak daha hızlı ve verimli işlemler sağlayabilir. Kişi ve kurumların finansal risklerini öngörmek ve ortaya çıkarmak amacıyla kullanılabilir. Örneğin: dolandırıcılık tespiti, müşteri hizmetleri ve risk analizi vb.
Gömülü Finans: Belirli bir çerçeve veya platformda kullanılabilecek geniş bir finansal hizmet ve ürün kategorisini tanımlar. Bu hizmetler mevcut bir uygulama veya platformun içine yerleştirildiğinde, kullanıcılar birden fazla uygulama veya web sitesi arasında geçiş yapmadan mali durumlarını daha iyi yönetebilirler. Örneğin: trendyol alışveriş kredisi, starbucks cüzdan vb.
SaaS (Software as a Service-Hizmet Olarak Servis): Bulut sağlayıcısının bulut uygulama yazılımını geliştirip koruduğu, otomatik yazılım güncellemeleri sağladığı ve müşterileri için internet üzerinden kullandıkça ödeme olanağına sahip yazılım modelidir. Kullanıcıların abonelik satın alarak istedikleri hizmetlere erişebildiği bulut tabanlı yazılım modelidir. Örneğin: bulut üzerinden verilen temel bankacılık hizmetleri (online bankacılık, mobil bankacılık, dijital cüzdanlar ve online olarak erişilebilen diğer finansal hizmetler).
Açık Bankacılık: Müşterilerin mali bilgilerini üçüncü taraflarla güvenli bir şekilde paylaşmalarına olanak tanıyan ve onlara mali durumları üzerinde daha fazla kontrol ve esneklik sağlayan bir finansal teknolojidir. Açık bankacılık tüm verileri bir arada toplayabilmesi, işleyebilmesi ve dijital olarak sunabilmesi ile kullanıcılarına çok büyük kolaylıklar sağlar. Bu sayede kullanıcılar hızlı ve güvenilir bir şekilde tüm verilerine tek çatı altından ulaşabilir.
Nesnelerin İnterneti (IoT): İnternete bağlı fiziksel cihazların veri toplamasına, analiz etmesine ve daha sonra insan müdahalesi olmadan üzerinde işlem yapmasına olanak tanır. IoT’nin ödeme işleme, risk yönetimi, müşteri katılımı ve güvenlik konularında özellikle değerli olduğu kanıtlandı. Fintek’te IoT, kişiselleştirilmiş ve kusursuz hizmetler, biyometrik kimlik doğrulama ve akıllı ödeme çözümleri sunar. Bunun yanı sıra IoT, finans alanında risk yönetimine, dolandırıcılığın önlenmesine ve etkin varlık yönetimine yardımcı olur.
Blokzincir (Blockchain): Bir kişinin bir bankaya veya finansal hizmet sağlayıcısına başvurmadan başka bir kişiye güvenli bir şekilde para göndermesine olanak tanımaktadır. Güvenlik avantajlarına ek olarak blockchain dağıtık yapısı sayesinde maliyet avantajı sağlar. Örneğin: kripto paralar, NFT.
Robotik Süreç Otomasyonu (RPA): Manuel ve tekrarlayan finansal işlemlerin otomatikleştirilmesini sağlayan bir teknolojidir. Bu, hızlı ve hatasız işlem süreçleriyle maliyetleri düşürebilir ve müşteri deneyimini geliştirebilir.
Büyük Veri ve Veri Analitiği: büyük miktardaki veriyi analiz ederek müşteri davranışlarını anlama, risk analizi yapma ve kişiselleştirilmiş finansal hizmetler sunma fırsatı sunar.
