Kesintisiz güç kaynakları (KGK) için koruyucu bakım ve teknik servisin önemi
Sisteminizi Kesintisiz Güç Kaynakları ile desteklemeniz gayet doğru bir işlem. Peki, KGK’larınızı ne sıklıkla teknik bakımdan geçiriyorsunuz?
Ticari ve sanayi kuruluşlarında, arızalanmaları veya kendilerinden beklenen işlevi yerine getir(e)memeleri halinde büyük mali kayıplara neden olacak olan pahalı ve hassas elektronik cihaz ve sistemler çoğunlukla KGK’lar üzerinden beslenirler. KGK’lar bu tür sistemler için vazgeçilmez güç koruma çözümleridir. Üretimin aksaması sonucunda belki de KGK yatırımının çok üstüne çıkacak olan bu parasal kayıplar, çalışmakta olan bir KGK’nın sürekliliğini ve güvenilirliğini zorunlu kılar. Bir KGK’nın ne denli sürekli ve güvenilir olduğunun sayısal göstergesi, önemli bir kavram olan İki Arıza Arasındaki Ortalama Süre (MTBF, Mean Time Between Failures) değeridir. Saat cinsinden verilen bu değer ne kadar yüksek ise KGK cihazı/sistemi o denli güvenilirdir.
Oldukça kritik öneme sahip olan KGK’lar koruyucu periyodik bakım ile koruma altına alınabilir. Bakım esnasında KGK cihazı kritik yükleri üzerinden beslemez, yapısında yer alan bypass hattı üzerinden şebekeden besler. Periyodik bakım, KGK cihazının çalışması sırasında beklenmedik ve istenmeyen fonksiyonel bozukluklar yaşamaması, ya da tümüyle devreden çıkmaması için olası riskleri ortadan kaldıran önceden alınmış bir tedbir şeklidir.
Satıcı veya üretici şirket ile cihaz kullanıcısı arasında imzalanan bakım sözleşmesi esaslarına bağlı gerçekleştirilen periyodik bakımlar genel itibariyle parça garantili ve parça garantisiz olmak üzere iki kısma ayrılır. Parça garantili bakım sözleşmelerinde; sözleşme süresi boyunca ortaya çıkacak KGK arızalarında herhangi bir arızalı KGK bileşeninin değişimi bedelsiz olarak sunulur. Yedek parça stoku geniş olan satıcı şirketler için bu yükümlülük kolaylıkla yerine getirilebilir. Öte yandan parça garantisiz imzalanan bakım sözleşmelerinde KGK cihazının sadece yıl içinde belli sıklıkta (genellikle 4 kez) bakımı gerçekleştirilir; arızalanan KGK bileşeni bedeli karşılığı değiştirilir.
Pahalı bir yatırım olan KGK’lar için periyodik bakım, kullanıcılar tarafından genellikle gereksiz veya üzerinde yeterince durulmayan bir harcama kalemi olarak görülür. Genel yaklaşım KGK cihazı arızalandığında bu harcamanın yapılması yönündedir! Yüksek riskler taşıyan bu yaklaşım uzun sürebilecek, maliyeti yüksek üretim ve veri kayıplarına neden olabilir.
KGK’larda oluşabilecek problemler ve riskler
KGK’larda çalışma koşullarına ve zamana bağlı ortaya çıkabilecek sorunlar bu kısımda ele alınacaktır.
1- Hareketli bileşenlerde oluşabilecek sorunlar
KGK’larda arızalanma riski olan hareketli parçalara sahip bileşenler soğutma fanları, güç devre kesicileri, kontaktörler ve rölelerdir.
Fanlar KGK cihazının çalışması sırasında açığa çıkan ısı enerjisini, cihazın içinden yerleştirildiği ortama transfer eder. KGK’ların güvenilir çalışma ortam sıcaklığı 40oC’ nin altında olmalıdır. Fanlar, cihaz içindeki ısınan havayı havalandırma menfezleri üzerinden dışarı üfleyerek çalışma sıcaklığını güvenilir değerlerde tutmaya çalışırlar. Fanların belli çalışma süresinden sonra yavaş dönmeye başlaması veya hiç dönmemesi ısınmış havanın dış ortama etkin şekilde transferini önleyecektir. Böyle bir sorunda KGK cihazınız sürekli aşırı sıcaklık alarmı verecek ve ayarlanmış bir sürenin sonunda kritik yükünüz KGK yerine, transfer edildiği elektrik güç kalitesi açısından hayli riskli olan bypass kaynağından (şebeke) beslenmeye başlayacaktır. Fanların bakımı ve gerektiğinde değişimi bu sorunun yaşanma ihtimalini azaltacaktır.
Şebeke, yük ve akü bağlantısını sağlayan güç devre kesicileri/kontaktörler ile genellikle kontrol ve izleme amacıyla kullanılan röleler hareketli kontaklara sahiptir. Bu kontakların sürekli açma kapama yapmaları zamanla aşınmalarına ve artan temas direnci nedeniyle, üzerlerinden akım geçtiğinde arkların oluşmasına neden olabilir. Bu problemler yangın ve can güvenliği ile ilgili riskleri de beraberinde getirir. Bu elemanların kontrol edilmesi periyodik bakımın mutlaka bir parçası olmalıdır.
2- Hareketsiz bileşenlerde oluşabilecek sorunlar
Bu kategoride dikkate alınabilecek KGK bileşenleri aküler, elektronik kartlar, kondansatörler, elektromagnetik elemanlar (endüktans ve transformatörler) ve diyot, tristör ve transistor türevi yarıiletken güç elemanlarıdır.
Her ne kadar bakımsız olarak nitelendirilseler de KGK’larda kullanılan VRLA aküler için minimum düzeyde bir bakım gerekir. Akü bağlantılarının sağlam olması, akü kutup başlarının temiz olması, Ah kapasitelerinin elektrik kesintisi esnasında öngörülen destek süresini sağlaması KGK sisteminde yer alan aküler için esastır. Bu hususlarda yaşanacak bir problem elektrik kesintisi sırasında kritik yükün beklenmedik şekilde devre dışı kalmasına neden olacaktır. Seri bağlı akülerin oluşturduğu akü grubu içindeki arızalı tek bir akü bile tüm akü sistemini olumsuz yönde etkileyecek ve akünün destek süresini önemli ölçüde kısaltabilecektir.
Tozlu ve nemli ortamlarda çalışan KGK’ların elektronik kartların üzerinde yer alan devre elemanları çalışma değeri toleranslarını yitirebilir; kartlar üzerinde nemin neden olabileceği oksitlenmeler ve kısa devreler ortaya çıkabilir. Toz, elemanların üstünü kaplayarak aşırı ısınmasına, katalog değerinin değişmesine ve nihayetinde zarar görmesine neden olabilir. Bu etkenler bakım esnasında tespit edilmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır.
Yarıiletken elemanların güç ve kontrol kablo bağlantılarının gevşek olması bu elemanların beklenmedik şekilde çalışmalarına veya hiç çalışamamalarına yol açabilir. Bakım esnasında, cihaza fonksiyonel testler uygulanmadan önce güç ve kontrol kablo bağlantıları dikkatle kontrol edilmeli, bağlantıların sağlamlığından ve doğruluğundan emin olduktan sonra cihaza enerji verilmelidir.
KGK çalışmasında arızalanabilecek diğer hareketsiz bileşenler filtre kondansatörleri, endüktans ve transformatördür. Bu elemanlar sıcaklıktan, anma gerilim/akım değerlerinin üstündeki değerlerde çalışmaktan etkilenirler. Harmonik içeren akım ve/veya gerilim uygulanan kondansatör zamanla sızıntı yapar ve hızla filtre karakteristiğini yitirir. Benzer etkilere maruz kalan magnetik elemanlarda izolasyon kayıpları ortaya çıkar.
KGK güç yarıiletken elemanlarının uygun şekilde çalışmamaları giriş, akü ve çıkış gerilim/akım dalga şekillerinde kendini gerilim/akım dengesizliği, dalga şekli deformasyonu şeklinde gösterir. Fonksiyonel bakım testleri sırasında, varsa bu uygunsuzluklar tespit edilir.
KGK cihazının kendisi dışında çevresel koşullar, şebeke ve yük özellikleri de bakım sürecinde incelenir; performansı etkileyebilecek çevresel koşullar, şebeke-KGK-yük uyumsuzluğu varsa kullanıcı bu konularda uyarılır.
Gelişmiş, ileri teknoloji barındıran ve karmaşık bir yapıya sahip olan KGK cihazının bakım hizmeti eğitimli ve deneyimli teknik elemanlar tarafından 7/24 kapsamında sağlanmalı; cihaz arızası durumunda gerekli olan yedek parça süratle temin edilebilmelidir. Bu noktada satıcı şirketin güvenilirliği ve sektördeki yeri önem kazanmaktadır.
