LA ve İstanbul’da ortak kader
Beklenen İstanbul depremine dair New York Times’ta 25 Şubat’ta birinci sayfada büyük bir fotoğrafla başlayıp içerde devam eden makale, başımıza gelecekleri özetliyordu. Basınımız, makaleyi haberleştirdi.
Bu arada, basının izleyemediği bir yayın da oldu. BBC’de 5 haftalık dizi “Dünyamız, Uygarlığı Nasıl Şekillendirdi?” belgeselinde de İstanbul’un deprem riskine yer verildi. Alınan bazı önlemlere rağmen, kentin depreme ne kadar hazırlıksız olduğu vurgulandı. İstanbul’a dair bölüm, jeologlarımız Celal Şengör ve Mustafa Erdik’in yardımıyla hazırlandı. Belgeselin senaristi ve sunucusu jeoloji profesörü Ian Stewart, Marmaray inşaatına inerek, “Türkler, tehlikeli bir fay hattının yanına, dünyanın en derin tünelini yapıyorlar” dedi. Bu tür mega projelerin, depreme kafa tutabileceğini, ama kentin çok çürük ve uyduruk yüzbinlerce binasının gidici olduğunu anlattı.
Kaliforniya’nın küresel kentleri San Fransisko ve Los Angeles, Kuzey Anadolu fay hattına benzeri St. Andreas fay hattının tam üzerindeler. BBC titizliğiyle hazırlanan belgeselde Prof. Stewart, “Neden Kaliforniya’da 37 milyon nüfusun 20 milyonu hat üzerinde oturmakta ısrar ediyor?” sorusunun yanıtlarını şöyle sıraladı:
. Uzunluğu 10 bin kilometreyi bulan St. Andreas fay hattı, Kaliforniya’nın tüm doğal zenginliklerinin kaynağı.
. Fay hattı sayesinde yüzeye çıkan altın, buraya insanları ilk çeken cazibe unsuru oldu.
. Petrol çıkartmak, fay hattının sağladığı kırılmalar nedeniyle daha kolay oldu. Eyaletteki 200 bin petrol kuyusundan günde 700 bin varil petrol elde ediliyor.
. Fay hattının yarattığı dağ silsilesi sayesinde, okyanustan gelen nem, yağmur olup dağların önündeki ovaya yağıyor. Bölge toprağı fazlasıyla verimli. Üzümden narenciyeye her şey…
. Yine fay hattının yarattığı doğa güzellikleri nedeniyle Kaliforniya’nın sadece turizm geliri yılda 2 milyar dolar.
. Sonuç: Eyaletin sadece bir yılda ürettiği zenginlik 100 milyar dolar.
Muhasebeye bakalım: Büyük bir depremde kayıp 250 milyar dolar tahmin ediliyor. Şimdi çarp, böl: 100 yılda elde edilecek toplam kazanç karşılığında 250 milyar kayıp. Kaça kaç bir oran?
İstanbul? 2008 verilerine göre İstanbul, 72.3 milyar lira vergi ödedi. Ülkedeki toplam vergi gelirinin yüzde 42’si. GSMH’nin yüzde 25’i. Üretim sanayinin yüzde 28’i. Tüm banka mevduatının yüzde 42’si. Tüm nüfusun yüzde 17,8’i. Mustafa Erdik’e göre, bir İstanbul depreminde 40-50 milyar dolar kaybedeceğiz. Bu kayıp, GSMH’nin yüzde 20’si demek.
