Metaverse mü, multiverse mü?
XR Masters CEO’su, Uluslararası Open AR Cloud (OARC) Derneği Test Bed Koordinatörü ve Türkiye’nin ilk Metaverse Derneği’nin kurucu üyesi olan Ali Cumhur Hantal, şu anda var olan deneyimlerin genel olarak bir ‘Metaverse’ yerine farklı farklı Metaverse’lere ait deneyimler olarak yani Multiverse’ler olarak adlandırılması gerektiğini belirtiyor. Multiverse’lerin bir Metaverse olması için de ilk olarak, gerçek bir Metaverse altyapısının olması ve global standartların ve protokollerin gelişmesi gerekiyor. Ali Cumhur Hantal’ın da dahil olduğu 12 kişilik uluslararası bir komite, Open AR Cloud Derneği çatısı altında bu standartları ve protokolleri geliştirmek için çalışıyor.
İnternetin, eğitimin, turizmin, kültürün, ticaretin ve hatta insan iletişiminin geleceği olarak da tanımlanan, insanların üç boyutlu öte alemlerde diğer insanlarla ve üç boyutlu objelerle etkileşime ve iletişime geçeceği bu yeni Metaverse çağı kuşkusuz çok şeyi değiştirecek. Fakat şu anda var olan deneyimleri genel olarak bir ‘Metaverse’ deneyimi olarak adlandırmak yerine bunları farklı farklı Metaverse’lere ait deneyimler ya da Multiverse’ler olarak adlandırmak daha doğru olacaktır.
Günümüzdeki Metaverse uygulamalarını, geçmişteki internetin çıkış noktası olan intranet’e benzetebiliriz. Metaverse kavramı ortaya konulduktan sonra sanal veya artırılmış olan her şey Metaverse olarak tanımlanmaya başlandı. Henuz bir konsensus olmasa da uzmanlar bir deneyimin gerçek bir Metaverse deneyimi olarak adlandırılabilmesi için öncelikle birden fazla kullanıcı tarafından eş zamanlı olarak deneyimlenebilmesi gerektigini belirtiyor. Bir AR bulutu tabanlı Metaverse’te gerçek dünya üzerine yerleştirilen bir AR objenin kullanıcının onayıyla bir başka Metaverse’te yine aynı yerde ve aynı şekilde görüntülenebilmesi sayesinde multiverse’ler yerine bir “Metaverse” den bahsetmek mümkün olacak.
Real World Metaverse = AR Cloud
Metaverse, şu anda teknik olarak biri Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) tabanlı, diğeri Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Augmented Reality Cloud) tabanlı olmak üzere iki farklı şekilde deneyimlenebiliyor. Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) tabanlı evrende, kullanıcılar Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) gözlükleri veya iki boyutlu ekranlar aracılığıyla tamamen simüle edilen öte evrenlere giriş yapılıyor. Real World Metaverse olarak da tanımlanan Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Augmented Reality Cloud) tabanlı evrenlerde ise, kullanıcılar Mobil Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Mobile Augmented Reality Cloud) uygulamaları veya Artırılmış Gerçeklik Bulutu gözlükleriyle (Augmented Reality Cloud Headsets) gerçek evrenle sanal evrenin iç içe olduğu bir deneyim yaşayabiliyorlar. İçinde bulunulan gerçek mekandan kopmadan, sanal ortamla tam olarak bütünleşmiş bir evrene giriyorlar ve sanalla gerçek olanı eş zamanlı olarak deneyimlenebiliyorlar, birbirleriyle etkileşimde bulunabiliyorlar. Gerçek lokasyon bazlı, yüz yüze temaslarla anlamlı ilişkiler kurabiliyorlar.
Google Maps standartlarını onaylayan yapı, Metaverse standartlarını da belirliyor
Multiverse’lerin bir Metaverse olması ve herkes tarafından erişebilir olması için ilk olarak, bir Metaverse altyapısının olması ve global standart ve protokollerin gelişmesi gerekiyor. Bu standartları ve protokolleri oluşturmak için 2 yıldır çalışmalarını sürdüren Açık Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Open Augmented Reality Cloud) Derneği, XR Masters CEO’su Ali Cumhur Hantal’ın da dahil olduğu 12 kişilik uluslararası bir yönetici ekibi, derneğin 300’ü aşkın üyesi ile birlikte Metaverse standartlarını ve protokollerini geliştirmek için çalışıyor. Google’ın iki boyutlu haritalarda kullandığı standartları tüm dünyaya kabul ettiren, bu alandaki en tepe organizasyonlardan biri olan Açık Coğrafi Uzamsal Konsorsiyum (Open Geospatial Consortium) tarafından yetkilendirilen Opern AR Cloud’un geliştirdiği standart şu anda onay aşamasında. Bu Coğrafi Konumlama (Geopose) standardı bir gün var olan tüm Multiverse’ler tarafından kullanılırsa, bu multiverse’ler birlikte çalışabilir ve birbirleriyle konuşabilir olacaklar. Böylece bir Metaverse’te olan bir içerik diğer Metaverse’lerde de görüntülenebilir olacak.
Açık kaynak kod ile demokratikleşen yapı
Yirmi yıldan fazla süredir yazılım alanında pek çok önemli projeye imza atan ve global şirketlere bilgi teknolojileri stratejileri sunan XR Masters ekibi son 7 yıldır Metaverse teknolojileri üzerinde Ar-Ge çalışmaları ve yazılım geliştirmeleri yapıyor. Şirket ayrıca dünyanın ilk karma gerçeklik gözlüğü olan Microsoft Hololens için uygulama yazan ilk 500 şirket arasında yer alıyor. Genişletilmiş gerçeklik (Extended Reality) çözümleri geliştirmek amacıyla 2015 yılında Silikon Vadisi’nde kurulan XR Masters, bugün Microsoft, IBM ve Ernst & Young gibi dünyanın önde gelen şirketleri ile Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarını hayata geçiriyor.
XR Masters’ın geliştirdiği Metaverse İçeril Yönetim Platformu sayesinde kullanıcılar, hiçbir kodlama bilgisine ihtiyaç duymadan Metaverse’te kalıcı ve paylaşılabilir Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Augmented Reality Cloud) deneyimleri yaratabiliyor. XR Masters’ın ilk kod bağışı yaptığı Open AR Cloud Derneği, açık kaynak kod ile Real World Metaverse’ü demokratize etmeyi hedefliyor. XR Masters ve Open AR Cloud, MIT ve Stanford başta olmak üzere tüm önde gelen üniversitelerin üzerine geliştirme yapması için çalışılan bu açık kaynak kod ile kampüsler taranmaya başladı bile.
Hedef; Türkiye’yi metaverse haritasına eklemek
Türkiye’nin tamamını tarayarak dijital kopyasını çıkarmayı ve Metaverse haritasına eklemeyi hedefleyen XR Masters, geliştirdiği teknoloji sayesinde ülkemizde günlük yaşama dair içerikler üretip, uygulamanın yanı sıra tarihsel ve kültürel mirasın yeni evrende sağlanabilecek özel platformlar aracılığıyla gelecek kuşaklara aktarılmasını da planlıyor. XR Masters altyapısını kullanan Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin Open AR Cloud Derneği ile yaptığı anlaşma ile Ankara şehri Los Angeles, Bari ve Helsinki’den sonra Open AR Cloud’un dünyadaki dördüncü test şehri oldu.
Open AR Cloud Derneği’nin geliştirdiği Coğrafi Konumlama (Geopose) standardını kullanan ilk Metaverse İçerik Yönetim Platformuna sahip olan XR Masters, bu teknolojiyi kurumsal müşterilerine de lisanslıyor. XR Masters’ın bu standarda uygun olarak geliştirdiği XRM Metaverse İçerik Yönetim Platformu (XRM Metaverse Content Management Platform) sayesinde yerleştirilen Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) içerikleri, GPS tabanlı deneyimlerden farklı olarak hem iç hem de dış mekanlar üzerine hassas bir şekilde yerleştirilebiliyor ve kalıcı olarak deneyimlenebiliyor. Apple ve Android cihazlara uyumlu olan platform çok yakında Hololens, Magic Leap ve NReal gibi Karma Gerçeklik (Mixed Reality) gözlüklerini de destekleyecek.
Yeniliklerle dolu kariyer yolu
Ali Cumhur Hantal, XR Masters kurucusu, OnSiteViewer kurucu ortağı, Open AR Cloud (OARC) Derneği Senior Test Bed Koordinatörü, Augmented World Expo (AWE) Nite İstanbul lideri ve DEİK’e bağlı Dünya Türk İş Konseyi’nin (DTİK) Kuzey Amerika Yönetim Kurulu üyesidir. Bir ‘seri girişimci ve teknoloji sevdalısı’ olan Hantal’ın 1999 yılında Amerika’ da MBA eğitimi aldığı sırada okul arkadaşlarıyla birlikte kurduğu Mezun.com çok kısa bir sürede Amerika’da eğitim ve yaşam hakkında bilgi almak isteyenlerin tek durak noktası olmayı başardı.
Amerikan Büyükelçiliği dahil birçok kurumun sitelerinde kaynak olarak Mezun.com’u göstermesiyle pazardaki en güvenilir ve itibarlı portali yaratmayı başaran firma, 2004 yılında Baltimore-Washington DC Metropolitan Bölgesi’nde en hızlı büyüyen şirket seçildi. Aynı yıl ismini Mezun Group olarak değiştirdi. Mezun Group, 2003 yılında Baltimore Ekonomi Dergisi tarafından “En hızlı büyüyen özel şirket” seçildi ve Ernst & Young’ın Maryland eyaletinde düzenlendiği 2004 Yılı Girişimci Ödülleri’nde finalist oldu.
2013 yılında Silikon Vadisi’ne taşınan Ali Cumhur Hantal, 2014 yılında, henüz Facebook’a satılmamış olduğu dönemde Oculus’un ilk versiyon Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) gözlüğü ile tanıştı. Daha önce de test ettiği ancak çok pahalı donanımlar gerektiren Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) teknolojisinin artık uygun fiyatlarla ve daha kolay şekilde kullanıcılara ulaşabilecek duruma geldiğini deneyimledi. Böylece Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile harmanlanmış XR teknolojilerine odaklanarak 2015 yılında XR Masters şirketini kurdu.
Bu genç ve dinamik şirket, 2016 yılında Microsoft Hololens Karma Gerçeklik (Mixed Reality) gözlükleri için uygulama geliştiren ilk şirketlerden biri oldu. Bu sayede Microsoft, IBM, Ernst & Young, Proctor & Gamble, Unilever, Turkcell, Koç Sistem ve EnerjiSA gibi global firmalarin AR-GE ekipleriyle birlikte çalışma fırsatı buldu.
2019 yılından beri kendi Metaverse İçerik Yönetimi Platformu’nu geliştiren ekip, dünyadaki ilk ve tek Açık Artırılmış Gerçeklik Bulutu (Open Augmented Reality Cloud) Coğrafi Konumlama (Geopose) standartlarına uyumlu Uzamsal Tarayıcı (Spatial Browser) mobil uygulamasını geliştirdi. Hantal’ın bir başka yatırımı ise Norveç’te kurulan ve 5G altyapısı üzerinde foto-realistik Metaverse teknolojileri geliştiren OnSiteViewer firması oldu.
1992’de FMV Özel Nişantaşı Işik Lisesi’ni bitirdikten sonra 1997’de Boğaziçi Üniversitesi İşletme bölümünden mezun olan Ali Cumhur Hantal, 1999 yılında University of Baltimore’da MBA eğitimini tamamladı. 1999–2002 yılları arasında Baltimore Üniversitesi’nde İdari Bilimler Fakültesi’nde öğretim görevlisi olarak ders verdi.
