Nefesin parmak izi e-burun
Elektronik burun uygulamaları; sağlık alanında tanı ve teşhis, uzaktan sağlık uygulamaları, medikal cihaz üretimi, kimyasal analizler, güvenlik, gıda kontrolü gibi alanlarda ekonomik
sonuçlar veriyor ve 3 haftaya kadar zaman kazandırıyor.
Tıp ve mikrobiyolojik araştırmalarda başarıyla kullanılan elektronik burun sistemleri, kokuları insan burnundaki hassasiyet derecesinde algılayıp ayrıştırarak ölçümleyebiliyor. 70’li yıllarda başlayan e-burun çalışmaları, Dünya Solunum Derneği’nin MPM hastalarının teşhisi için 2009’da tıp camiasına tanıtılmasıyla ivme kazandı. E-burunlar nefesteki uçucu gazları tanıyabilen elektronik algılayıcılar ve onların bilgilerinin görüntülenmesine dayalı cihazlardır. E-Burun, hastaları teşhis etmekte kolaylık sağlayan “nefesin parmak izi”ni elde ediyor. Örneğin diyabet aseton, böbrek yetmezliği amonyak, akciğer kanseri benzen ve furan, göğüs kanseri ise undekan ve nonan gibi kokularla ayırt edilebiliyor. Normal şartlarda çok daha uzun süren tahliller, e-burun analizleriyle bir nefes süresince elde ediliyor. Türkiye’de cihazların kullanımı şu anda yaygın olmasa da çalışmalar özellikle tıp alanında rutin testlerde e-burun cihazlarının kullanılmasının çok pratik ve verimli olacağını ortaya koyuyor.
E-burun, sağlık, medikal donanım, güvenlik, gıda imalat ve kontrol, kimyasal analiz, iş güvenliği gibi alanlarda büyük zaman ve maliyet tasarrufu sağlıyor. Ülkemizde ağırlıklı olarak tıp alanında kullanılan cihazlar; nefes örnekleriyle yapılan solunum testlerinde, akciğer kanseri ve böbrek hastalıkları boşaltım sistemi enfeksiyonları, kulak-burun-boğaz hastalıkları teşhisinde ve bakterilerin sınıflandırılmasında kullanılıyor. Tıp uygulamalarının dışında Türkiye’de gıda kontrolü, güvenlik ve çevre denetleme sistemlerinde uygulanması için de yapılan çalışmalar olumlu sonuç vermişse de, henüz standart kullanım aşamasına geçilmedi. Ancak son yıllarda teknokentlerde yapılan Ar-Ge çalışmaları, inovatif yazılım çalışmaları, sanayi- üniversite işbirlikleri ve teknolojik yatırımların artması elektronik burun cihazlarının yakın gelecekte derin nefes alacağını gösteriyor. Teknolojinin ilerleyen yıllarda daha fazla sektörde ve daha fazla çalışma alanında kullanılması muhtemel.
E-burun; kimyasal bileşenleri ve kokuyu elektriksel niceliklere dönüştürerek tanımlayabilen algılayıcı dizileri farklı algılama özelliklerine sahip. Özgün yapıları olan kimyasal maddeleri sayısallaştıran algılayıcılar kokuları rakamlarla tanımlayabiliyor ve görüntüleyebiliyor. MOSFET, IDT, MOS gibi yarıiletken temelli, QCM, SAW gibi osilasyonlu kütle algılayıcı, optik, iyonizasyon, katalitik ya da kalorimetik temelli kimyasal algılayıcılar, ısı, nem, basınç gibi parametrelere bağlı olarak özel yazılımlarla karmaşık bilgileri işliyor ve sınıflandırıyor.
Bilkent Üniversitesi’nde UNAM’da sayısal fotonik burun teknolojisini geliştirdi. Kızılötesi ışığı yansıtan optik aynaların bulunduğu fiber dizinlerden oluşan sayısal fototronik burun çok sayıda karmaşık kimyasal maddeyi sayısallaştırabiliyor. Kızılötesi fiber teknolojisinde Türkiye’yi ön plana çıkaran projenin cep telefonu boyutunda yerleştirilebilen prototipi yüzden fazla kimyasalı tanımlayabiliyor.
Hollanda Maastricht Tıp Merkezi’nde Dr. Roy Lalisang’ın göğüs kanseri testlerinde elektronik burun kullanılması için yürüttüğü çalışma ise iki haftada elde edilen tahlillerin on dakika içinde verilmesini sağlayacak şekilde sonuçlandı. Mensanna şirketi tarafından geliştirilen BreathLink teknolojisi iki yıl içinde hazır olması ve ilerde tüberküloz testi için de kullanılması bekleniyor.
Owlstone şirketiyse, Lonestar adlı cihazıyla hastaların kolonoskopi sürecini kolaylaştırmayı hedefliyor. Nokia’nın sponsorluk desteğini kazanan Owlstone’dan Billy Boyle, yonganın kullanıma hazır olduğu ve telefonla bütünleştirilmesi aşamasında olduklarını ifade ediyor. Geliştirilen ürün farklı kimyasallar için yeniden programlanabilme özelliğine sahip olacak.
E-burun teknolojisinin mobil cihazlar ve M2M uygulamalarıyla bütünleşmesi durumunda algılayıcıların bağlantılı birimlere ya da diğer cihazlara uyarı yönlendirmesi mümkün. Yani yakın gelecekte, mobil cihazımız üşütmek üzeresin deyip, annemizi arasa ve bir de sıcak ıhlamur sipariş etse hoş olacak gibi.
