Otonom araçların derdi büyük!
Florida’da ağaca çarpan Tesla Model S anında alev aldı. Araçtan çıkamayan sürücü yanarak can verdi. Açılmayan kapı ve sönmeyen hava yastığı nedeniyle sürücü yanarak can verdi. 28 Şubat 2019 Dallas’ta park halindeki Tesla Model S, kendi kendine yanmaya başladı. Uzmanlara göre son dönemlerde gelen Model S ve X yangınlarının sebebi ise eskiyen bataryalar. 10 Ocak 2021
ABD’ Teksas Houston’da sürücü koltuğunda kimsenin olmadığı yani otomatik pilot kontrolündeki Tesla araç kaza yapıp yandı. Kaza sonrasında araç içinde bulunan iki kişi de hayatını kaybetti. 19 Nisan 2021 ABD Ulusal Oto Güvenlik Ajansı Mart ayında Tesla araçlarının kazaları hakkında 27 soruşturma başlattığını söyledi.
Ben bu bilgileri Elon Musk’tan hoşlanmadığım ya da Dünya’nın her yerine uydu koyup bizleri dinleyeceğinden tedirgin olduğum için değil, bu kişinin bir Amerikan rüyası modeli olup insanlara algı çalışması için tutulduğunu düşündüğümden de değil, sadece bu araçların önümüze çıkardığı hukuki sorumlulukların kime ait olduğunu analiz etmek için yazdım. Kaldı ki benzer kazalar Apple, Uber araçları ile de yaşandı.
Avrupa Komisyonu’nun 17.05.2018 tarihli Avrupa Parlamentosu’na yaptığı bildiriye göre otonom araçlar 6 çeşittir.
1- Tüm kontrol sürücüdedir.
2- Kontrol sürücüye aittir ancak bazı yardımcı sürüş sistemleri bulunur.
3- Sürücü sürekli sistemi gözetir, sistem sadece tanımlanan durumlarda araç kontrolünü ele alır.
4- Sürücünün sistemi sürekli gözetmesi gerekmez ancak her an müdahaleye hazır bulunmalıdır.
5- Sistem tanımlanan kullanım çerçevesinde tam otonomdur.
6- Sistem yolculuğun tamamını kontrol eder, sürücüye gerek yoktur.
1968 Tarihli Viyana Karayolu Trafik Sözleşmesi ve Karayolları Trafik Kanunu, 2012 Kaliforniya Taşıt Kanunu gerekse 2017 Alman Trafik Kanunu’na eklenen maddelere göre, araçların sürücülü olması gerekmektedir. Zaten trafikte olanlar sadece 1,2 ve 3.tip araçlardır. 4,5 ve 6.tipi yakın gelecekte görebileceğiz diye düşünüyordum ki son kazada araç içinde birileri olsa da sürücü koltuğunda birinin olmadığını anlıyoruz.
Motorlu Araç Regülasyonları Uyumlaştırma Dünya Forumu’nda (WP.29) otonom bir aracın tahmin edilebilen ve önlenebilecek, yaralanma ve ölümle sonuçlanan bir kazaya sebebiyet vermemesi gerektiği, araçların yazılım güncellemeleri, kara kutu bulundurması, siber saldırılara karşı korunması gibi konuların uluslararası regülasyonlarla düzenlenmesi gerektiği öngörülmüştür.
Bu düzenlemeler bildiğim kadarıyla halen yapılmadı. Bu durumda elde 2 önemli nokta var, otonom araçlarda
- Sürücü olmalı veya sürücü müdahale edebilmeli
- Kaza hakkında en sağlıklı bilgi araçlardaki kara kutunun incelenmesi sonucunda ortaya çıkıyor.
Son gerçekleşen Tesla kazasında sürücü müdahalesi yok ama kara kutu incelendikten sonra detaylar ortaya çıkacak. Kaza nedeni sürücünün zamanında müdahale edememesi mi, etme imkanı olmaması mı ya da teknik bir sorun mu anlamış olacağız. Belki bu satırlar okunduğunda sır perdesi aralanmış olur.
Peki bu kaza ülkemizde olsaydı hangi sonuçlar ile karşılaşılırdı?
Av. Ege İnanıcı’nın internetteki paylaşımından edindiğim bilgilere göre, Türk Borçlar Kanunu 49. ve Karayolu Trafik Kanunu 85-86. maddeler, devreye giriyor ve hukuki açıdan sürücü ilk muhatap kabul ediliyor. Araçlarda sürücü olması gerektiği ana şart ise ve bu kazada sürücü yoksa hayli tartışmaya açık bir süreç olacağı kesin.
“Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu Taslağı” bu sorumluluğu bir kusur sorumluluğu olarak düzenlemiş ve bunun dışında üreticiye başkaca yükümlülükler de vermiştir deniliyor. Yani üretici de yargılanacak anlamı çıkar
Cezai sorumlukta ise gündeme gelebilecek olanlar sürücü, programcı ve üreticidir. Programcının kendi uzmanlık alanlarının gerektirdiği şekilde hareket etmemesinden dolayı taksir sorumluluğu da tartışılabilecektir.
Yani üretici bir yol bulup kendini kurtarırsa kabak programcıya patlayabilir.
Ezcümle otonom araçlarda kaza suçunun kime yükleneceği kesin değildir. Ben zaten önümüzdeki 10 yılda ülkemizde çok da fazla otonom araç görülemeyeceği düşüncesindeyim. Sizler ayakları yere basmayan fütürist teorilerden uzak durun, robotlar ve otonom araçlar sokakları doldurmayacak.
Yazdım…
