Sestek’ten görme engellilerin hayatını kolaylaştıran teknolojiler
Sestek, engelliler özellikle de görme engelliler için de teknoloji geliştiren şirketlerden biri. Görme engellilere yönelik ürün gamını yöneticiliği de yine bir görme engelli Sestek çalışanı tarafından üstlenilmiş durumda. Sestek CEO’su Prof.Dr. M. Levent Arslan ile geliştirdikleri teknolojiler üstüne konuştuk.
>>Sestek olarak engellilerin hayatını kolaylaştıracak teknolojiler üstünde çalışmalarınız, bu yönde Ar-Ge çalışmalarınız ve planlarınız var mı, bunlar hakkında bilgi verir misiniz?
Ses teknolojilerinden faydalanarak ürettiğimiz çözümlerle yıllardır görme engelliler için bilgiye ulaşmanın yolunu sunuyoruz. Hazırladığımız çözümler aracılığıyla görme engellilerin internet ve sosyal medya araçlarını kolayca kullanabilmelerini, günlük ve iş yaşamlarında bilgisayardan etkili bir şekilde faydalanabilmelerini sağlamayı amaçlıyoruz. Görme engellilere yönelik ürün gamımızın yöneticiliği yine bir görme engelli çalışanımız tarafından üstlenilmiş bulunuyor. Sestek olarak geliştirdiğimiz ve farklı amaçlara yönelik özel yazılımlar, bugün itibariyle 50 bin görme engelli vatandaşımızın bilgisayarında kullanılıyor.
>>Engellilere yönelik geliştirdiğiniz veya engellilerin de kullandığı ve işlerine yarayan ürünleriniz, çözümleriniz, teknolojileriniz hakkında bilgi verir misiniz, önümüzdeki dönem bu alanda yeni ürünler çıkarma hedefiniz var mı?
Görme engellilere yönelik pek çok ürünümüz bulunuyor. Bunlardan biri GVZ NetOkur Plus. Bu ürünümüz sayısal ortamdaki metinlerin insan sesi doğallığında ve anlaşılabilir biçimde seslendirilmesini sağlayarak görme engellilerin kolaylıkla bilgisayar kullanmasına olanak tanıyor. Paket içerisinde bulunan dört farklı ses seçeneği ile görme engellilerin bilgisayar kullanmalarını sağlamak amacıyla geliştirilmiş olan JAWS for Windows, Window Eyes ve NVDA gibi İngilizce ekran okuma programları Türkçe konuşabiliyor. GVZ NetOkur Plus, görme engelli ya da okuma güçlüğü çeken kullanıcıların bilgisayar ortamındaki tüm metinleri dinleyebilmesine ve MP3 formatında kaydetmesine olanak tanıyor. GVZ NetOkur Plus sayesinde, görme yetisini kullanamayan ya da kısıtlı olarak kullanabilen bireyler bilgisayar ekranında olan biten gelişmeleri, e-postaları, elektronik ortama aktarılmış kitapları, internet sitelerini başka birinin yardımı olmaksızın okuyabiliyorlar. GVZ NetOkur Plus halihazırda 100’e yakın kuruluşun görme engellilere hizmet veren birimlerinde kullanılıyor. Konuşma Sentezleme (Text to Speech) teknolojisi alanında geliştirdiğimiz çözümler sayesinde, kuruluşlar ATM, kiosk, web siteleri gibi sayısal ortamlarda bulunan bilgilerin otomatik olarak seslendirilmesini ve böylelikle hizmetlerinden görme yetisi sınırlı olan bireylerin de faydalanabilmesini sağlıyor. Konuşma sentezleme alanındaki çözümümüz GVZ TTS ise engellilere yönelik olarak geliştirilen çeşitli donanımların (görme engelliler için geliştirilen kitap okuma makineleri ya da konuşma güçlüğü çeken ALS hastaları için geliştirilen yardımcı cihazlar) Türkçe konuşması için de kullanılıyor. Sestek olarak geliştirdiğimiz bir diğer yazılım GVZ FreeTalk ise, mikrofon aracılığıyla bilgisayara söylenenleri eşzamanlı olarak metne dönüştürüyor ve bilgisayarın sesli komutlarla yönetilmesini sağlıyor. GVZ FreeTalk yazılımının içinde yer alan DosyaOkur isimli program ise bilgisayardaki tüm metinleri seslendirerek okuma güçlüğü çeken kullanıcıların metinleri dinleyerek işlem yapmalarını sağlıyor.
>>Konuşan ATM projeniz de var?
Evet. Bir diğer önemli projemiz bu. Halkbank için hayata geçirdik. Halkbank’ın “Erişilebilir Bank24” adını verdiği proje, bedensel ve görme engellilerin hiçbir yardım almalarına gerek kalmadan ATM cihazlarını kendi başlarına kullanabilmelerini sağlıyor. Halkbank’ın Erişilebilir Bank24’lerini kullanan görme engelliler, cihazın sesini kulaklıklardan dinleyerek hesap bakiyelerini inceleyebiliyor, para çekebiliyorlar. İşlem yaparken ekrandan kendilerine okunan bilgiler yol gösterici oluyor ve ATM’nin klavyesinden yararlanabiliyorlar. Kulaklık kullanıldığı için bilgilerin gizliliği de sağlanmış oluyor. Halkbank’ın Erişilebilir Bank24’lerinde, Sestek’in Text-to-Speech yazılımı GVZ TTS’den yararlanılıyor. GVZ TTS, elektronik ortamdaki yazıların ve ekranda görülen metinlerin insan sesi doğallığında seslendirilmesini sağlıyor.
>>TeleBilgi projesi nasıl başladı ve sürüyor acaba?
Görme engellilere yönelik olarak son dönemde hayata geçirdiğimiz ve büyük önem verdiğimiz bir diğer projemiz ise TeleBilgi. Görme engellilerden gelen yoğun talep üzerine hayata geçirdiğimiz TeleBilgi projesi, görme engellilerin telefon aracılığıyla gazete, dergi ve kitap dinlemelerini sağlıyor. TÜBİTAK desteğiyle hayata geçirdiğimiz TeleBilgi projesine Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM) danışmanlık hizmeti sunuyor. TeleBilgi projesinde Sestek’in GVZ TTS ve GVZ SR çözümlerinden yararlanıldı. Projenin doğal dil işleme özelliği sayesinde, sistemi arayan kullanıcılar karşılarında gerçek bir insan varmışçasına diyalog kurarak sistemi yönlendirebiliyor. Sistemde gönüllüler tarafından seslendirilen içeriklerin yanı sıra GVZ TTS ile seslendirilmiş içerikler de yer alıyor. TeleBilgi’den yararlanan kullanıcılar, komutlarını sisteme konuşarak iletebiliyor ve dinlemek istedikleri gazete, dergi ya da kitabı seçebiliyorlar. Sistemde kullanıcılar tarafından dinlenebilen gazetelerin yanı sıra ilk aşamada 2.800 kitap da yer alıyor ve bu sayı giderek artıyor. Önümüzdeki dönemde, sistemi arayan gönüllülerin kitap, dergi, gazete yazılarını seslendirerek kayıt bırakmasına olanak tanıyacak TeleBilgi projesinin, görme engelliler için bir sosyal paylaşım platformuna dönüştürülmesi hedefleniyor. Sistem, kişinin konuşmasını algılayarak istediği içeriğe ulaşmasını sağlıyor. Kullanıcının detaylı bilgi vermeden genel ifadeler kullandığı durumlarda sistem “Hangi gazeteyi dinlemek istiyorsunuz?” ya da “Hangi kitabı dinlemek istiyorsunuz?” gibi ek sorular soruyor ve birkaç saniye içinde mevcut kitap ve gazete isimlerini saymaya başlıyor.
