Türk bilimci “Çakma Nobel” kazandı
İstanbul Okmeydanı Eğitim Araştırma Hastanesi’nde görevli Doç.Dr.Habip Gedik, Hollandalı iki meslekdaşıyla birlikte Harvard Üniversitesi’nin her yıl verdiği “Çakma Nobel Ödülü”nü (Ig Nobel) Ekonomi Dalı’nda kazandı.
Bilimciler, “Kağıt para ve bakteri geçişkenliği” konulu bilimsel araştırmada, en yüksek bakteri oranının Romanya para birimi Ley’de bulunduğunu saptadılar. Araştırılan para birimleri arasında Türk Lirası yoktu. (https://bit.ly/2myeVGS)
Harvard Üniversitesi’nin Türkçe’de “Çakma Nobel” (aslında Alternatif Nobel demek gerekir) ismi takılan Ig Nobel, 1991’den beri Harvard Üniversitesi bünyesindeki bir düzenlemeyle veriliyor. Her yıl, “gerçek” Nobel Ödülleri’nden kısa süre önce açıklanıyor: Harvard tarafından benimsenen “esprili ama ciddi” bir bilimsel etkinliğin adı bu. Ödüle layık görülen araştırmalar, hakemli akademik dergilerde yayınlanmış bilimsel araştırmalardan seçiliyor. Ama şu koşulla: Konuyu öğrenince önce bir gülme geliyor insana, ama sonra, metodolojiye bakınca, işin aslında ne kadar titiz ve ciddi bir şekilde araştırılmış olduğu görülüyor.
İngilizce “ignoble” (kalitesiz, değersiz) sözcüğünden, Nobel’i çağrıştırarak “Ig Nobel” diye isim uydurulmuş. Amaç bilimin; eğer teknik, metod, istatistik sağlamsa, en uçuk – kaçık konuları dahi ciddiyetle araştırabileceğini göstermek. Eh, işin içine sıra dışı düşünce tarzı da girince, ortaya espri ve şakayla karışık tuhaf ama yine de sağlam bilimsel araştırmalar çıkıyor.
Yeni araştırmada, Doç.Dr. Habip Gedik ve Hollandalı (baba-oğul) iki bilimci, Euro, Amerikan Doları, Kanada Doları, Hırvat Kunası, Romanya Leyi, Fas Dirhemi üzerinde yaptıkları araştırmada üç çeşit bakteri aradılar: Staphylococcus aureus, Escherichia coli ve Enterococci. En az bakteri Hırvat Kunası’nda, en çok bakteri Romen Leyi’nde bulundu. Romen Leyi, organik kaynaklı malzeme kullanılmayan, polimer liflerden yapıldığı için, bu tür malzemenin bakteri üretmeye ve tutmaya uygun olduğu anlaşıldı.
Ig Nobel’in “şenlik” havasına, Nobel Ödülü almış bilimciler de davet ediliyor. 2009’dakine Orhan Pamuk da, iktisatçı Paul Krugman ve başkalarıyla davet edildi. Bir bilimci, “Sütyen, gaz maskesi olarak nasıl tasarlanır?” sorusuna getirdiği tasarımla Kamu Sağlığı dalında ödüle layık görüldü. Sahnede, bu sütyenin “nasıl” kullanılacağını göstermek için Krugman ve Pamuk’un başlarından geçirdi. Salon kahkahadan boğulurken, anlı şanlı iki Nobelli, sahnede yüzlerinde birer sütyenle öylece kalakaldılar. Komik görüntü, aslında ciddi bir tasarımdı: Askıları yüze takmak için kullanılan, içinde filtre olan sütyen, kimyasal silah saldırısından korunmak için tasarlanmıştı. (https://bit.ly/2nlnHrY)
Ig Nobel, bilimin hiç de asık suratlı olması gerekmediğini, her ama her konuda bilimsel yöntemle, açık fikirle, önyargısız araştırma yapılabileceğine Harvard’ın kanıtı.
