TÜRKİYE’DE ADRES SORUNU…
25 Ekim 2020, Bir kargocu adresi bulamadığı için uğradığı saldırı sonucu hastanede hayatını kaybetti. Kız arkadaşına iki ayakkabı sipariş eden şahıs, kargocu adresi bulamayıp teslimat gecikince, kargocuyla telefonda randevulaşıp, ürünleri teslim alırken, kargocuyu öldüresiye dövmüştü.
NEDEN?
Mart ayında başlayan pandemi, tüm dünyayı evlere kapattı. Önceden mal ve hizmetleri tedarik edebilmek için işyerlerine gitmeyi tercih eden büyük bir kitle, mecburiyetten bunları kendi evlerine istediler. Bu yüzden adres, işletmelerin ve kişilerin günlük hayatında ciddi bir parametre oluverdi. Ama son yıllarda adres altyapısında neler oldu kısaca bir göz atmak ve konuyu teknoloji gözüyle irdelemek istedim.
Pandemi öncesi kargo ve kurye şirketleri genelde iş merkezlerine yoğun gönderiler yaparken ve şube yapılanmalarını da buna göre planlamışken, aniden hem hacim artışı hem de konut alanlarına yoğunluklu gönderiler başladı. Bu da daha geniş alana yayılan bir dağıtım hizmeti gerektirdi. Ayrıca önceden sahayı bilen, tecrübeli personeller varken, artık hiç bilinmeyen alanlarda veya tecrübesiz personellerle dağıtım gerekli olmaya başladı.
Son yıllara kadar adres bileşenleri belediyelerce tabela olarak sahaya yansıtılmadığı için, ayrıca ciddi anlamda sokak adlarında seçimden seçime değişiklikler yapılabildiği için adres bilgisi istendiğinde yakınlardaki cami, market ya da büyük yapılar var ise bunları da adrese ekleyerek adresten çok, oraya ulaşım adımlarını da tarif eden adresler vardı. Mesela;
6841 SOK N0:26 EVKA-2 CİĞLİ İZMİR – Çiğli Emniyet Müdürlüğünden girilecek Kömürcü Otobüs Durağı’nın (ilk duraktır) yanındaki ara sokağa girilecek. 26 NOLU EV. Çiğli (Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı Mah.) İZMİR
SOKAK ADLARI
2008 yılında kentlerde bir çoğumuzun fark etmediği bir AB uyum kalemi düzenlemeye girdi ve mahallemizdeki bazı sokak adları değişti. Neden? Çünkü önceden bir ilçede birden fazla mahallede aynı sokak isminden var olabiliyordu. Mesela Kadıköy’de 3 farklı mahallede “Derya Sokak” vardı. Mahallesini bilmediğinde, yanlış bildiğinde ya da semt adı girdiğinde postacının, kargocunun önünde 2-3 seçenek oluyordu. Hatırlayın, bunu çözebilmek adına, sorun yaşamış tecrübelilerimiz “Atatürk Cad., Derya Sokak” yazıyorduk, en yakındaki büyük caddeyi de referanslıyorduk.
Önceden: “Sahrayıcedit Mahallesi, Atatürk Cd. Derya Sk. 3/2 Kadıköy/Istanbul” yazarken
Artık sadece, “Derya sk. No:3/2, Kadıköy/Istanbul” yazmamız yeterli. Yani artık 59 harf yazmak yerine, 31 harf yazarak, %50 azaltarak aynı ev, işyeri adresini yazabilir hale geldik. Alışkanlıktan hala gereksiz bilgileri girenlerimiz var tabi ki.. Ama artık biliyorsunuz. Ayrıca belediyelerimiz ihaleler yaparak bu yeni sokak adlarını da tabelalandırdılar ki her sokakta nerede olduğumuzu görebilelim.
Yani, ayrıca ek cadde adı girmeniz gerekmediği gibi, mahalle adını da girmek gereksiz oldu!
KAPI NUMARALARI
Bu düzenleme, aynı zamanda binalarımızın dış kapı numaralarında da değişiklikler getirdi. Önceden site içlerinde A Blok, C Blok gibi bildiğimiz binalara da belediyeler ilgili sokaklardan kapı numaraları verdiler. Bu sayede aslında Site adı ve blok numarası ile yazmak zorunda olduğumuz adreslerde de ciddi bir düzenleme ile etkinlik sağlanmış oldu.
Burada keşke dediğimiz şeyler hâlâ var, mesela binalara çakılan kapı numaraları tabelaları o kadar küçük ki, sadece binanın önüne geldiğinizde okunabiliyorlar. Bu numaralar sokaktan okunabilecek şekilde büyük ve fosforlu veya gece de okunabilmesi için aydınlatmalı olmalılar. İş merkezlerinde bu tür ek bilgilendirmeler içeren tabelalar konulmakta olsa bile yeterli değil.
Ayrıca adres sisteminde sürekli değişiklerin yapılması, bir binada birden fazla kapı numarası tabelasının olmasına yol açtı, adres işleri daha içinden çıkılmaz bir hal aldı. Son numarataj değişiklikleriyle bu konu artık nihaiye yakın hale geldi.
POSTA KODU
Maalesef Posta Kodu, ülkemizin adres konusunda üvey evlat muamelesi gören ve kolayca düzeltilebilecek bir konu olarak bekliyor.
Modern batı, posta kodunu, bizdeki mahallenin de alt bölgesi olarak, bir postacının gün içinde yürüyerek veya araçla gezebileceği alanları tanımlamış ve kullanımda tutabilmiştir. Ülkemizde benzer çalışmalar yapılmış, ama sistemde tutarsız değişiklikler yaparak, kullanımı mecbur tutmayarak, PK bilgisi eksik gönderileri de baştan itibaren göndermeye devam ederek ölü doğmasına sebep olunmuştur.
Mesela ilk iki basamak için plaka numaraları tercih edilerek, İstanbul 34 ile ifade edilirken, Ordu gibi küçük bir ilimiz 52 ile ifade edilmiş, İstanbul için kalan 999’luk alan yeterlilikten uzak olduğu görülünce, geçmişte Avrupa yakası için 34, Anadolu yakası için 81 tahsis edilmiş, sonra da Düzce’nin il olması ile tekrar eski yapıya geri dönülmüştür. Örneğin İngiltere’de bu kodlar 6 basamaktan oluşuyor, bu altı basamakta ise Londra’da da kırsal bir bölge de en küçük birimde yaklaşık aynı miktarda bina adreslenebilmektedir. Bu sayede;
“1 Derby Gate, SW1A 2JN” denildiğinde sistemler otomatik olarak bunun
“1 Derby Gate, Westminster, Londra” olduğunu anlayabilir. Yani 29 karakterlik bir adresi, posta kodu sayesinde 18 karaktere indirebilir.
Konu ülkemizde çözülmüş olsaydı;
“Sahrayıcedit Mah., Atatürk Cad. Derya Sok. 3/2 Kadıköy/İstanbul” ile başlayan adres
“Derya sk. No:3/2, Kadıköy/Istanbul” ile ifade edilebilirken, “Derya sk. No:3/2 34734” ile de ifade edilebilecekti.
Yani biz de İngiltere’deki bir adres gibi, 19 karakterle iç daire no dahil ifade edebilecek durumdayız fakat gerçek dünyada uygulamada sorunlar var. Bu tür bir adresin, unutulması, yanlışlıklar barındırması da çok zor olacağından, kargolarımız, gönderi ve teslimatlarımız çok daha hızlı ulaşmıyor, eksik ve yanlış adreslerden oluşan kirlilikten ilgili şirketler, yüzde 10’a varan yanlışlıklardan doğan maliyetleri tüm göndericilere yansıtıyor.
Türkiye’de mevcut adreslerin yüzde 10-15’i bir posta kodu bilgisi içermekteyken, batıda bu oran bazı ülkelerde %100’e yakın. Dolayısıyla bu konuda ciddi bir iyileştirme şart.
Yakın zamanda Nüfus Vatandaşlık İşleri’nin PTT ile işbirliği yaparak duyurduğu 9 haneli adres kodunun Posta Kodu ile bir ilgisi olmadığı anlaşılıyor. Bizce çok faydalı bir yaklaşım ama bununla birlikte, acilen posta kodu altyapısının sıfırdan 6 basamaklı ve akıllı bir hale getirilmesi sağlanmalı. Posta kodu, 20-50 binalık blokları adresleyeceğinden, anonimleştirilmiş bilgi görselleştirmesi açısından da gerekli bir altyapıdır. Örneğin Almanya’da, blok ya da posta kodu bazında araba markaları ve modelleri listelenebiliyor, böylece bir yedek parça firması, özellikle en çok müşteri adayının olduğu yere reklam harcaması yapabiliyor.
En küçük detayı bile çok basit bir şekilde adresleyebildiğimizde hem belediyelerin hem altyapı şirketlerinin hem kargo ve kurye şirketlerinin işleri kolaylaşacak, zaman ve para kaybı en aza inecek ve bundan da tüm vatandaşlarımız fayda sağlayacak. Posta Kodu veya Adres kodu, fark etmez, bir an önce bu sorunun çözülmesi gerek.
Örneğin Başarsoft olarak, yaşanan sorunları azaltmak üzere geliştirdiğimiz iki ürünümüz kargo şirketlerinde kullanılmaya başladı. Ancak adresin çoklukla doğduğu yer olan e-ticaret sitelerinde henüz bu tür çalışmalar yaygınlaşmadı.
Başarsoft adres yazılımları, verilen binlerce adresi çok hızlı analiz edip, eksiklerini düzeltiyor, yeterli bilgi varsa, koordinat üretiyor, doğru varış şubesini belirliyor ya da daha adres girilirken, Türkiye’nin mevcut adreslerinden hızlıca daha kullanıcı klavyeden harfleri girerken alternatifleri sunarak doğru adresin baştan girilmesini sağlıyor. Yine de bu ürünlerin adresleyebildiği sorunların azalabilmesi, yukarda bahsedilen posta kodu gibi kuralların yaygınlaştırılmasıyla mümkün. Eğer e-ticaret sitesi iyi bir adres altyapısı ile çalışsaydı, 40 yaşındaki kargo çalışanı Mehmet Ali İbin hayatta olacaktı.
Alim Küçükpehlivan – Başarsoft CEO’su
