VERİYİ HIZLI ANALİZ EDEBİLEN KAZANACAK!
Bilişim Zirvesi, ‘Büyük Veri ve İleri Analitik Platformu’ buluşmasına ev sahipliği yaptı. 21 Bir araya gelen sektör temsilcileri sürekli artan veri gerçeği karşısında analitiğin giderek artan önemine dikkat çekti. Platformda ilk sunumu Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, Yapay Zeka Birim Müdürü Dr. Umut Demirezen yaptı. Dr. Demirezen, ‘Veri Konuşur’ başlıklı konuşması ile yapay zekanın giderek artan önemine dikkat çekerken, makine öğrenmesi süreci paralelinde verinin artan önemine vurgu yaptı. “Yapay zeka ve makine öğrenmesinde veri, kritik öneme sahip” diyen Dr. Umut Demirezen, platform buluşmasında şu bilgileri verdi:
“Büyük veri türleri; duran veri, akışkan veri, bağlı veri olarak sıralanıyor. 2009 yılına kadar büyük veriye odaklandık. Lambda mimarisi önemli, ama veriden bilgi elde etmek esas kritik konu. Veri işleme ve analitik uygulamada görselleştirme de önemli. Burada havacılık uygulamalarını örnek verebiliriz. Yaptığımız çalışma İTÜ’den öğrencimiz ve Boeing ile ‘digital twin’ projesi oldu. Bu sayısal ikiz yapısı simülasyondan farklı. Çünkü örneğin; eğittikten sonra genelleştirme yeteneği oluyor digital twin’in. Bu da havacılık sektöründe kullanılıyor.”
Açık kaynak, birçok başlıkta fayda sunuyor
‘Açık Kaynak Sistemlerinin Dijitalleşmeye Etkisi’ sunumuyla Suse Türkiye Ülke Müdürü Seçil Songür ise açık kaynağın dijitalleşmeye büyük etki yaptığını vurgulayarak konuşmasına başladı. “Dijital ekonomi dünyayı dönüştürüyor. Ama rekabet içinde altyapı buna hazır mı acaba?” sorusunu katılımcılara yönelten Seçil Songür, yanıtı da şöyle paylaştı:
“Altyapı bence iş yapma şeklidir ve tüm iş yükünü sırtlar. BT altyapısı olarak buna hazır olmak önemli ve açık kaynak sistemler de karmaşayı azaltıp insan kaynağını daha verimli kullanmakla beraber üretici bağımlılığını da azaltan bir unsur. Altyapı mimarileri uygulama değişimleri ile bizi de etkiliyor. Açık sistemlerde Suse yazılım tabanlı mimariyi destekliyor, çünkü insanlar da bu mimariyi destekliyor. SDA da modüler ve otomasyon donanımında bağımlılığı en aza indiriyor. Yazılım tanımlı depolamada özellikle hibrit yapı ile artan veriyi nasıl yönetiriz sorusuna yanıt olarak, yine sanallaştırıp ortak bulut olarak görüp dağıtabilirsiniz. Container ile bunların yönetimini genel veya özel bulutta tutabilirsiniz. Adımlar net: Sadeleştir, modernize et, bunları güvenli biçimde yap ve hızlı hareket et. Açık kaynak işte tüm bunları sağlıyor.”
Veri bilimciye büyük bir ihtiyaç var
Intertech İş Zekası Yapay Zeka Risk Yönetimi ve Yasal Raporlama Genel Müdür Yardımcısı Ayşe Büyükkaya, ‘Yapay Zeka Destekli Analitik’ başlıklı sunumuna “Yapay zeka destekli analitik ile veriye dayalı bir ekonomi var” vurgusu ile başladı. Büyük verileri saklamak ve yönetmek için altyapı geliştirmenin, veri güvenliğini sağlayacak altyapıyı sunabilmenin önemine işaret eden Ayşe Büyükkaya’ya göre, bu teknolojik ihtiyaçların yanında veri bilimci ihtiyacı da çok, ama sayıları yeterli değil. “Bu nedenle şirketler bu konuda eğitimler düzenliyor. Denizbank da bu eğitimleri vererek analitik iş yapma kültürü geliştirmeye odaklanıyor” bilgisini veren Büyükkaya, yürütülen çalışmaları şöyle anlattı:
“Yapay zeka yeni bir konsept değil. Ama firmalar analitik veri ile aksiyon almakta zorlanıyor. Intertech’te 15 yıl önce yapay zeka çalışmalarına başladık ve yapısal olan ve olmayan veri ayrımı yapıyor, bankacılık sektörü için CRM, risk, operasyonel verimlilik gibi başlıklarda veri analitiği çözümleri geliştiriyoruz. Bunlar şubeler, banka merkezi ve müşteriler için faydalar sağlıyor. Birçok projede TÜBİTAK desteğinin yanında, üniversitelerle işbirliği de yaptık. Veri modellemede geçmiş veriden öğreniyor, en iyi performansı gösteren model ile ilerliyoruz. Makine öğrenmesi adına MLOps odaklandığımız bir alan. Sonuçta otomasyon sağlamak önemli ve açık kaynak teknolojileri de bu gelişimi hızlandırıyor. Bulut üzerinde Ar-Ge çalışmalarımızı yürütüyoruz ve regülasyonlara rağmen deneme amaçlı çalışmalarımız var. Sonuçta 5G hayatı değiştirecek. İnternet hızı artarken, minimum gecikme ve sensör dünyası böylece öne çıkacak. Yapay zeka ile analiz iş kararlarını da hızlandıracak.”
Yazılım tanımlı ağ yapısı ve gerekleri
“Bilgi güç, ama hangi veri?” sorusunu yönelterek konuşmasına başlayan Knowledge Club Genel Müdürü Erdeniz Ünvan, ‘Büyük Veride Programlama ve Otomasyon’ başlıklı sunumunda bilişim sektöründe Türkiye’nin önemli yol kat ettiğine dikkat çekti. “IoT, Endüstri 4.0 diyoruz, ama birkaç yıl önce bunları söylemezdik” hatırlatmasını yapan Erdeniz Unvan, yazılım tanımlı ağların oluştuğuna ve ağ fonksiyonlarının sadeleştirildiğine işaret etti. “Evrimleşen network ve teknolojiyi nasıl yöneteceğiniz çok önemli” vurgusunu yapan Unvan, şöyle devam etti:
“Bunların entegrasyonunda farklı birimlerin fikir birliği verinizi doğru yönetmeniz ve bunun maliyetine karşılık yatırım geri dönüşü önemli. Container teknolojileri geliyor ve bunlar artık sanallaştırmanın bir sonraki adımı. Python 3.7.5 kullanıyoruz, çünkü yazılım ve oyunları daha kolay yazmak, web sitesi geliştirmek gibi avantajlar söz konusu. Farklı yazılımların birbiri ile entegre olmasını sağlıyoruz. Çünkü yazılım tanımlı ağ yapılarında programlama ve entegrasyon öne çıkıyor. Akıllı şehirlerden bahsediyoruz ve bu şehirler ev, AVM, işyeri, oku, gibi tüm noktaların kontrolü demek. Bu yapıda büyük veri yönetimi ise esas. Akıllı şehir sistemleri e-Devlet ve kamu birimleri ile bağlı ve veri de giderek büyüyor. Özbekistan’a davet edildik ve tüm telefon sistemini kayıt altına alarak, hepsini entegre ettik ve Hadoop üzerinde bir sistem geliştirdik.”
Kurumsal zekanın yükselişi!
Kredi Kayıt Bürosu (KKB) Analitik Model Geliştirme Başkan Yardımcısı Dide Sevil Çatakoğlu, ‘Fraud Analitiği’ başlıklı sunumunda ‘fraud’ başlığını şöyle detaylandırdı:
“Fraud; her sektörde farklı kullanım yolları ile var ve bunları önleme çabaları ön planda. Kredi analitiğinden farklı olarak iyi, kötü ve fraud (çirkin) kavramlarını kullanıyoruz. Fraud analitiğinde de birçok farklı model var. KKB olarak fraud analitiği ile ilgili birçok çalışma yaptık. Örneğin; takipteki kredi oranı daha yüksekse, bankaya kredi başvurusu için gelenlerin kredi risk skoruna bakıyoruz. Bir diğer model ise şirketin kira ürünlerinin başkalarına satılması.”
Gelir ve kârlılığı artırmak için dijital dönüşüm kurumlarda öne çıkarken, müşteri deneyimini yaşatma hedefine ulaşmayı da sağlıyor. Bu vurguyu yaparak konuşmasına başlayan DataLiva Yönetim Kurulu Üyesi Volkan Türkyılmaz, ‘İş Zekası ve Analitik için Raporlamanın Önemi’ başlıklı sunumunda müşteri deneyimini yaşatmak için dijital dönüşümün aslında teknolojiyi ve kültürel dönüşümü içermesi gerektiğine dikkat çekti. “Kurumsal tarafta nakit akışı tablosu, gelir tablosu, bilanço, özkaynak gibi adımlar ERP ile atılır. Bu yönüyle işin adı dönüşümden ve değişimden daha fazladır” diyen Türkyılmaz, operasyonun ise inovasyonu, iş modelini, organizasyon süreçlerini dönüştürmeyi içerdiğini belirtti. “Bunlar değişim ve gelişim adına her şirkete fayda sağlar” yorumunu yapan Volkan Türkyılmaz, ekledi: “Kurumsal hafıza yerine kurumsal zeka tanımı gündemimize geliyor. Verinin yolculuğunda sırada iş zekası ve yapay zeka var. Gelişen teknolojiler, yani yalın teknolojiler, bulut, siber güvenlik gibi yapıların hepsi veri ile birleşip kurumsal zekayı oluşturuyor. Veri her şirketin en önemli kaynağı ve gelişen teknolojiler de bu yolda hayatımızda.”
Müşteri beklentilerini anlayan kazanır!
Teleperformance CIO’su Güray Yılmaz, ‘Müşteri Deneyiminde Etkileşim Analizi’ başlıklı bir sunum gerçekleştirerek, “Etkileşim daha kolay ve etkili yapılabilir hale geliyor. Hayatta kalan da dönüşüme ayak uydurma becerisi olan olacaktır” ifadesini kullandı. Güray Yılmaz’a göre, bu yolda müşteri beklentilerini anlayan firmalar öne çıkıyor. “Müşteri tüm etkileşimi ile ona sunduklarınıza bakıyor ve sizi sektörünüzle değil, tüm markalarla kıyaslayabiliyor” hatırlatmasını yaparak, her markanın önceliğinin de birbirinden farklı olduğu gerçeğine dikkat çeken Güray Yılmaz, şöyle devam etti:
“Ama müşteri bilgisi en büyük hazinedir. Bu veriyi yenilikçi vizyonla kullanabilmeniz gerek. Bütünleşik çok kanallı yönetim, robotik süreç otomasyonu, yapay zeka ve büyük veri analitiği bizim için bu yönüyle önemli. Geleceğin müşteri deneyimine şimdiden yatırım yapın ve analiz yapmanız gerektiğini de bilin. Bu konuda Yalın Altı Sigma Disiplini ile ilerliyoruz ve burada başarının 7 temel adımını izliyoruz: Bir hedef ya da soru ile başla, hipotezler oluştur, sorunları verilerle ilişkilendir, veriyi analiz et, önerilerde bulun, gerekli değişiklikleri yap ve son olarak da sonuçları ölçümle.”
Büyük veri olgunluğa ulaştı
Giderek büyüyen veri paralelinde, her kaynakta sürekli bilgi üretildiği gerçeğine işaret eden TÜBİTAK BİLGEM Bulut Bilişim ve Büyük Veri Araştırma Laboratuvarı Başuzmanı Araştırmacı Mehmet Haklıdır, ‘Büyük Veri ve İleri Analitik Uygulamaları’ sunumu ile yürüttükleri çalışmalar hakkında bilgiler verdi. “Türkiye’de 4-5 yıl önce büyük veri konuştuk ama az şey yaptık. Yapay zekayı da çok konuşuyoruz, umarım burada daha çok şey ortaya koyarız” temennisini de konuşmasında dile getiren Mehmet Haklıdır’a göre, bebeğin büyüme sürecindeyiz. Veriyi doğru yöntemlerle konuşturabilmemiz gerek. “Büyük veri olgunluğa ulaştı” saptamasını yapan Mehmet Haklıdır, şunları söyledi:
“Büyük veri, 5V başlıklarını içeriyor. Hacim (volume) üretilen büyük veriyi tanımlarken, hız (velocity) ise verinin oluşturulma ve analiz edilme hızı. Çeşitlilik (variety) farklı veri türleri ve formlarını kapsarken, doğruluk (veracity) ise verilerin kalitesi, doğruluğu ve belirsizliği, değer (value) da sosyo-ekonomik gelişme için büyük verilerin potansiyeli. Bulut Bilişim ve Büyük Veri Araştırma Laboratuvarı (B3LAB) kamunun ihtiyaçları doğrultusunda, açık kaynak kodlu ve güvenli çözümler için Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi, referans çözümlerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına odaklanıyor. Makine öğrenmesinde Safir Zeka üzerinde çalışıyoruz. Bu yapının temel özelliklerine bakıldığında; mevcut makine öğrenmesi (ML) kütüphanelerinin kurulu geldiği, yazılım geliştiricilerin de özelleştirilmiş 3. parti paketleri kurabileceği bir geliştirme ortamı sunulmakta. Geliştirme ortamı da hem bulut ortamında hem geliştiricilerin kendi makinelerine indirecekleri docker imajlarıyla ayağa kaldırılabilecek. Yazılım geliştiriciler, kendi ML modellerini Jupyter Lab/Notebook üzerinde geliştirebilecek. Ticaret Bakanlığı ile 18 ay sürecek projede beşinci ayaktayız. Ayrıca, TÜİK ile büyük veri ve ileri analitik projesine de başlayacağız.”
Derin öğrenme ve yapay zeka öne çıkıyor
Bu platformun son başlığı, “Veri Biliminde Veri Analitiği Çeşitleri: Ne oldu, Neden oldu, Ne olacak, Ne yapmalı?” paneli oldu. TÜBİTAK BİLGEM Bulut Bilişim ve Büyük Veri Araştırma Laboratuvarı Başuzmanı Araştırmacı Mehmet Haklıdır’ın sunumu sonrası yönetimini üstlendiği panelin katılımcıları da İzmir Bakırçay Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Deniz Kılınç, Hepsiburada.com Büyük Veri Geliştirme Yöneticisi Mustafa Yağımlı ve Suse Türkiye Ülke Müdürü Seçil Songür oldu. e-Ticaret ve perakendede büyük verinin önemine işaret eden Mustafa Yağımlı, “Müşterilerin ulaşabilmesi için hedef odaklı çevik ilerlemeye önem veriyoruz. Büyük veri teknolojilerini kullanırken doğru teknolojileri seçmek önemli. Çok karmaşık sistemler söz konusu ve hibrid modelle ilerliyoruz” dedi. Seçil Songür ise “Açık kaynak dünyası ve dijital dönüşüm birbirinden ayrılamaz. Büyük veriyi ölçekleyebilmek ve maliyeti optimize etmek ise açık kaynak platformlarında. Büyük BT üreticileri de açık kaynağın gelişmesi, kendi ürün ve çözümleri ile entegre edilebilmesi için çalışıyor” yorumunu yaptı. Doç. Dr. Deniz Kılınç da şu bilgileri verdi:
“Derin öğrenme ve yapay zeka öne çıkıyor. Gördüğünü ve duyduğunu anlayan, problem çözme yeteneği ile büyük veriden beklenti çıkarmaya çalışan bir yapıdan bahsediyoruz. Bunların hepsi iç içe. Ortak noktaları da veri. Sınıflandırma, korelasyon gibi adımlar var. Yapay zeka tarafındayız ve spesfik adımları atsın istiyoruz. Yapay zeka önemli bir değer ve tıp, sağlık ve e-ticaret gibi birçok sektörde kritik. Analitik süreçler, yapay zeka ile hız kazandı. Ama kurumlar önce veri toplama aşamalarında iyi planlama yaparak ilerlemeli.”
Mustafa Yağımlı, kişiselleştirilmiş çözümler üzerinde çalıştıkları bilgisini vererek, hedeflerini “Model geliştirme ve model kalitesi sağlamak, kişinin deneyimini yükseltmek, gerçekten ihtiyacı olan ürünleri ona servis edecek bir yapı” olarak gösterdi. Gelişen büyük taleplere işaret eden Seçil Songür’e göre ise açık kaynak teknolojileri; uygulama ve yazılımları ile ML, IoT gibi noktaların hepsini birlikte işletebilir. Bu entegre yapı da hızla gelişmeyi beraberinde getirir. Bu eksende geleceği tanımlayan Doç. Dr. Deniz Kılınç, şu vurguyu yaptı: “Dijital dönüşüm ve büyük veri trendi tüm sektörleri değiştiriyor, yeni meslekler oluşuyor. Yitirilecekler kadar, yeni işler de olacak. Yeni mesleklerin eski mesleklerle gelişimi olacak. Yetkinliklerin değişmesi gerek. Aktif öğrenme bu yönüyle önemli.”
