Yenilenmiş Ürünlerin Satışına İlişkin Hukuki Düzenleme
Günümüz dünyasında teknolojinin her geçen gün hızlanarak gelişmesi, tüketimi de beraberinde getirmektedir. Piyasaya sunulan yeni ürünlerin fiyatının günden güne artması ise tüketicilerin ikinci el ürünlere yönelmesine sebep olmaktadır.
Uygulamada kullanılmış ürünlerin piyasada satışı mümkün olmakla beraber bu konuda herhangi bir standart veya yasal bir düzenleme bulunmamakta idi. Uygulamadaki bu boşluğun tüketicilerin haklarının ihlaline yol açması nedeniyle bir düzenlemeye ihtiyaç duyulmuştur. Bu boşluğu doldurmak adına Ticaret Bakanlığı (Bakanlık) tarafından “Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik” (Yönetmelik) hazırlanmıştır ve 22/08/2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik ile kullanılmış ürünlerin satışına ilişkin yasal boşluğun ortadan kaldırılması ve tüketici mağduriyetlerinin önüne geçilmesinin yanı sıra; kullanım ömrü olmayan malların ekonomiye tekrar kazandırılarak ekonomik değer oluşturması, çevreye verilecek zararın azaltılması, israfın önlenmesi ve tüketicilerin bütçelerine uygun olmayan ve satın alamadıkları kullanılmamış malları ikinci el olarak almalarına imkân sağlanması amaçlanmış olup ilk etapta yalnızca cep telefonları ve tabletler yenilenerek satışa sunulabileceklerdir. Bu yazımızda Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik’in genel bir incelemesi yapılmış olup, Yenileme Merkezlerinin kuruluşu, yenileme merkezleri ile yetkili alıcı ve satıcıların yükümlülükleri ve yenilenmiş ürünlerin garantisi ve satış sonrası sunulacak hizmetler üzerinde durulacaktır.
Yenileme Merkezlerinin Kuruluşu, Başvuru ve İzin Prosedürü
Yönetmelik ile kullanılmış malların yenilenmesi, sertifikalandırılması ve tekrar satışa sunulmasının; Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen düzenleme veya Türk Standartları Enstitüsü tarafından belirlenen standartlara uygun şekilde faaliyet göstermek üzere kurulan Yenileme Merkezleri (Merkez) tarafından gerçekleştirileceği düzenlenmiştir. Yenileme, kullanılmış malın yetkili alıcı tarafından tüketiciden alınarak Merkez’e iletilmesi suretiyle gerçekleşebileceği gibi Merkez tarafından doğrudan tüketiciden alınarak da gerçekleştirilebilmektedir.
Merkezlerin faaliyette bulunabilmeleri için her birisinin Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanmış yenileme yetki belgesi almaları zorunlu olup, belge başkasına devredilememektedir.
Yenileme yetki belgesinin alınabilmesi için; Bakanlıkça veya Türk Standartları Enstitüsü tarafından belirlenen düzenleme veya standartlarda yer alan özelliklere uygun olarak alınmış hizmet yeri yeterlilik belgesine sahip olunması, ticaret odasına kayıtlı olunması, kurumlar vergisi mükellefi olunması, on milyon Türk Lirasından az olmamak üzere ödenmiş sermayeye sahip olunması ve Bakanlık tarafından ilan edilecek diğer hususların sağlanması şartları aranmıştır. Bakanlığa yapılan başvurular üzerine, Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü (Genel Müdürlük) tarafından uygunluk incelemesi yapılarak yeterli görülenlere yenileme yetki belgesi verilmektedir.
Söz konusu yenileme yetki belgesi 5 yıl süre ile verilmekte olup, belgenin geçerlilik süresi dolmadan yenilenmesi zorunlu tutulmuştur. Merkez’ in unvan, adres ve diğer iletişim bilgileri ile ortaklık yapısında değişiklik olması halinde de değişikliklerin 30 gün içerisinde Ticaret Bakanlığı’na bildirilmesi gerekli görülmüştür.
Yönetmelik hükümlerine aykırı uygulamaların tespit edilmesi ve bu tespitlerle ilgili olarak Genel Müdürlüğün yazılı uyarısına rağmen verilen süre içinde aykırılığın düzeltilmemesi, belge verilmesinde aranan şartların kaybedilmesi veya Merkez’in başvurusu üzerine yenileme yetki belgesi iptal edilecek ve belgesi iptal edilen Merkez’e 1 yıl süreyle belge verilmeyecektir. Ayrıca geçerlilik süresi sona ermesine rağmen belgesini yenilemeyen veya belgesi iptal edilen Merkez’ler de faaliyetlerine devam edemeyeceklerdir.
Yenileme Merkezinin Sorumlulukları
Merkez, kendisine ulaşan kullanılmış malı, Bakanlığın veya Türk Standartları Enstitüsü’nün belirlediği düzenleme veya standartlara uygun şekilde yenileyerek satışa hazır hale getirmektedir. Merkez, kullanılmış malı yenileme işlemini yaparken; onarım veya parça değişikliği gerekiyorsa bu onarım ve değişikliğin yapılmasını, önceki kullanıcıya ait kişisel veriler dâhil tüm bilgilerin yok edilmesini, ürünün fabrika ayarlarına getirilmesini, ürün performansının ve tüm fonksiyonlarının gerektiği gibi çalıştığının test edilmesini, yetkili alıcının yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini ve elektronik kimlik bilgisi bulunan kullanılmış malların en az 1 yıl veri trafiğinde bulunduğunun kontrolünü sağlamakla yükümlüdür. Kontrol sonucunda bu şartları taşımadığını ve Beyaz Liste’de yer almadığını tespit ettiği kullanılmış mallara yenileme işlemi yapamamaktadır.
Merkez yenileme işlemini yaparken kullanılmış malın elektronik kimlik bilgisini değiştirememektedir. Ayrıca yenilediği kullanılmış malın sertifikalandırma işlemini, hologram ve ticari unvanı, iletişim bilgileri, yenileme yetki belgesi ve yenileme işlemine ilişkin bilgileri içeren karekod ile güvenliğini sağlayacak şekilde yapmakta ve bu sertifikanın yenilenmiş ürünle birlikte verilmesini sağlamaktadır. Yapılan yenileme işlemi nedeniyle yenilenmiş ürünün bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde Merkez, zararın tazmininden sorumlu tutulmaktadır.
Merkez’in ticari faaliyetinin herhangi bir şekilde sona ermesi, yetki belgesinin yenilenmemesi veya iptal edilmesi hallerinde, yenilenmiş ürünün garanti süresince bakım ve onarım hizmetlerinin sunulmasından yetkili satıcı ve Merkez müteselsilen sorumlu olmaktalardır.
Yetkili Alıcının Sorumlulukları
Yetkili Alıcı, kullanılmış malı yenilenmesi amacıyla kendi veya Merkez adına alan ve Merkez tarafından yetkilendirilmiş olan gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir. Yetkili Alıcılar elektronik kimlik bilgisi bulunan kullanılmış malların uygun bulunduğunu gösteren Beyaz Liste’de olup olmadığını e-Devlet üzerinden kontrol edebilmekte olup, elektronik kimlik bilgisi bulunan kullanılmış malların en az 1 yıl veri trafiğinde bulunduğunun da kontrolünü sağlamakla yükümlüdür.
Kullanılmış malın kişisel veri bulundurma özelliğinin bulunması halinde Yetkili Alıcı tarafından tüketiciden; malın içinde bulunan verilerin Merkez tarafından herhangi bir veri işleme yapılmadan yok edileceğine ve bir daha bu verilere ulaşılamayacağına dair onayı ve malın yetkili alıcıya teslim tarihinden önceki her türlü hukuki, idari ve cezai sorumluluğun tüketicinin kendisine ait olduğuna dair beyanı alınacaktır.
Bu beyanın bir örneği tüketiciye yazılı olarak veya kısa mesaj, elektronik posta, internet, disk, CD, DVD, hafıza kartı ve benzeri her türlü araç (Kalıcı Veri Saklayıcısı ) ile verilecek ve verildiğinin ispat yükü yetkili alıcıya ait olmaktadır.
Yetkili alıcının kullanılmış malın değerine ilişkin değerleme işlemi yapması durumunda bu işlem en geç 5 iş günü içinde sonuçlandırılmaktadır. Kullanılmış malın değerlemesinin yapılmasını takiben tüketicinin bu değerlemeyi kabul ettiğine ilişkin onayı alınmalı ve onayın alındığı tarihten itibaren en geç 5 iş günü içinde tüketiciye ödeme yapılmalıdır. Bu ödeme miktarı, tüketicinin yeni bir mal satın aldığı durumda, yeni mala ilişkin taahhüdünden indirim olarak yansıtılabilmekte ya da indirim yapılması sağlanmaktadır.
Yetkili Satıcının Sorumlulukları
Yetkili Satıcı, ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye yenilenmiş ürünü sunan ya da yenilenmiş ürün sunanın adına veya hesabına hareket eden ve Merkez tarafından yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir. Getirilen düzenleme ile birlikte, tüketicinin ödeme yükümlülüğü altına girmesinden önce, yenilenmiş ürüne ilişkin yapılan işlemler, değiştirilen parçalar ve garantiyle ilgili hususlar hakkında yetkili satıcı tarafından bilgilendirilmesi öngörülmüş olup, bilgilendirmenin yapıldığına ilişkin ispat yükü yine satıcıya ait olmaktadır.
Yetkili Satıcı, yenilenmiş ürüne ilişkin reklam ve ilanlarında kullandığı ifadelerle bağlı olup, satışa sunulan yenilenmiş ürünün Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzuyla tüketiciye verilmesi ve satışa sunulan yenilenmiş ürün için garanti sağlamakla yükümlüdür.
Yenilenmiş ürüne ilişkin tüketicinin yasal haklarından ve yetkili satıcının herhangi bir şekilde ticari faaliyetinin sona ermesi halinde, yenilenmiş ürün garantisi süresince bakım ve onarım hizmetlerinin sunulmasından yetkili satıcı ve Merkez müteselsilen sorumlu olmaktalardır.
Yenilenmiş Ürün Garantisi ve Satış Sonrası Hizmetler
Yönetmelik ile birlikte yenilenmiş ürünlerin, yenilenmiş ürün garantisi ve Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu ile satışa sunulmaları da zorunlu hale gelmiştir. Yenilenmiş ürünün garanti taahhüdünün ve Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzunun hazırlanması sorumluluğu Merkez’e, tüketiciye verilmesi ve teslim edildiğinin ispat yükü ise yetkili satıcıya ait olmaktadır.
Yenilenmiş ürün garantisi ve Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu yazılı olarak verilebileceği gibi kalıcı veri saklayıcısı ile de verilebilecektir ve yenilenmiş ürün garantisinden ve garanti süresince verilecek bakım, onarım ve montaj gibi satış sonrası hizmetlerden yetkili satıcı ve Merkez müteselsilen sorumlu olmaktalardır.
Yönetmelik ile Merkez’e, tüketicinin yasal hakları saklı kalmak kaydıyla yenilenmiş ürünle ilgili değişim, onarım, bakım, bedel iadesi, bedel indirimi ve benzeri hususlarda taahhütleri içeren yenilenmiş ürün garantisi vermesi zorunlu hale gelmiştir. Yenilenmiş ürünün garantisi, yenilenmiş ürünün tüketiciye teslim tarihinden itibaren başlamakta olup süresi asgari 1 yıl olarak belirlenmiştir.
Taahhütte; tüketicinin yasal haklarının saklı olduğu bilgisi ile garantiden faydalanmanın koşulları, garanti süresi, garanti verenin unvanı ve iletişim bilgilerinin yer alması zorunlu olup, taahhüdün tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile verilmesi sorumluluğu yetkili satıcıya ait olmaktadır.
Yenilenmiş ürünün garantisi süresince, taahhüt edilen hakların kullanılması nedeniyle; nakliye, posta, kargo veya servis elemanlarının ulaşım gideri dahil olmak üzere tüketiciden herhangi bir masraf talep edilememektedir.
Yenilenmiş ürünün garanti süresi içinde ücretsiz onarımı veya ayıpsız yenilenmiş misli ile değişimi haklarından birinin seçilmesi durumunda, bu talebin Merkez’e veya yetkili satıcıya yöneltilmesinden itibaren azami 20 iş günü içinde yerine getirilmesi zorunlu hale gelmiştir. 20 günlük süre, ürünün yetkili satıcıya ya da Merkez’e teslim edilmesiyle başlamaktadır.
Tüketicinin bedel iadesi veya bedel indirimi hakkını seçmesi halinde, ödemiş olduğu bedelin tümü veya yapılan indirim tutarı derhâl kendisine iade edilmektedir. Ancak yenilenmiş ürünün, Merkez tarafından hazırlanan tanıtma ve kullanma kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanılması nedeniyle ortaya çıkan arızalarda, tüketici yenilenmiş ürün garantisi taahhüdünden faydalanamamaktadır.
Yetkili satıcı ya da Merkez tarafından, kendilerine teslim edilen veya kendileri tarafından teslim alınan arızalı yenilenmiş ürünler ile ilgili olarak ürünün teslim alındığına dair teslim edenin adı, soyadı ve imzasını; teslim alanın adı, soyadı ve imzasını; tüketicinin şikayet ve taleplerini; yenilenmiş ürünün cinsi, markası ve modelini ve teslim tarihini içeren teslim fişinin düzenlenmesi ve tüketiciye verilmesi zorunlu hale gelmiştir.
Yetkili satıcı ya da Merkez tarafından, onarım hakkını kullanan tüketicilere teslim edilen yenilenmiş ürünlerle ilgili olarak servis fişinin hazırlanması ve tüketicilere verilmesi zorunlu hale gelmiştir. Servis fişinde; Merkez’in unvanı, adresi ve iletişim bilgileri, tüketiciye teslim tarihi, arızasına ve yapılan işlemlere ilişkin bilgi, yenilenmiş ürün garanti kapsamı dışında ise ücreti, Merkez yetkilisinin imzası, tüketicinin iletişim bilgileri ve adresi gibi bilgiler yer almalıdır. Teslim fişi ve servis fişinin kalıcı veri saklayıcısıyla verilmesi de mümkün olup belgelerin tüketiciye verildiğine ilişkin onayın alınması zorunlu hale gelmiştir.
Yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülen her bir işleme ilişkin bilgi ve belgelerin 5 yıl boyunca saklanması zorunlu olup yürütülen kişisel veri işleme faaliyetlerinde 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ile bu Kanuna dayanılarak çıkarılan ikincil mevzuatta yer alan usul ve esaslara uyulması zorunludur.
Av. Ayça Berker
Berker Berker Hukuk Bürosu’nun kurucu ortağı olan Av. Ayça Berker, İstanbul’da önemli hukuk bürolarında görev aldıktan sonra 14 sene boyunca Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş’de Hukuk Danışmanlığı Bölümü’nde yönetici olarak çalışmıştır.
Av. Ayça Berker, telekomünikasyon hukuku, sözleşmeler hukuku, banka ve finans hukuku, gayrimenkul ve inşaat hukuku, kamu özel iş birlikleri projeleri (PPP), kişisel verilerin korunması hukuku, elektronik ticaret hukuku, iş hukuku ve uyum ve mevzuat çalışmalarında faaliyet göstermektedir. Kurumsal alanda kazandığı tecrübe ile şirketlerin ihtiyaçları doğrultusunda salt hukuk bakış açısının ötesinde, konunun ticari boyutlarını gözeterek danışmanlık hizmeti veren Av. Ayça Berker, şirketlerin zaman ve maliyet yönünden tasarruf sağlayabilmeleri amacıyla şirket iç süreçlerinin dijitalleştirilmesine ve iyileştirilmesine yönelik çalışmalarda da bulunmaktadır.
Av. Ayça Berker – Berker Berker Hukuk Bürosu Kurucu Ortağı
